«ԶԱՐԹՕՆՔ», ՊԷՅՐՈՒԹ -Ղեոնդ Ալիշան (Քերովբէ Պետրոս–Մարգարի Ալիշանեան. հայ բանաստեղծ, բանասէր, պատմաբան, աշխարհագրագէտ, թարգմանիչ, Վենետիկի Մխիթարեան միաբանութեան անդամ։
Ծնած է 6 Յուլիս 1820-ին, Կ. Պոլիս, դրամագէտ–հնագէտի ընտանիքի մէջ։ Սկզբնական կրթութիւնը տեղի Չալըխեան վարժարանին մէջ ստանալէ ետք (1830-1832), ուսումը շարունակած է Վենետիկի Մխիթարեաններու դպրոցին մէջ (1832-1841)։ Յետագային աշխատած է ռափայէլեան Վարժարանին մէջ իբրեւ ուսուցիչ (1841-1850, ապա՝ 1866-1872), տեսուչ (1848-ից), «Բազմավէպ»ի խմբագիր(1849-1851), ուսուցիչ Փարիզի Մուրատեան վարժարանին մէջ (1859-1861)։ 1872-էն ամբողջովին նուիրուած է գիտական գործունէութեան։ Եղած է Ֆրանսական ակադեմիայի Պատուոյ լեգէոնի դափնեկիր (1886), Ենայի փիլիսոփայական ակադեմիայի պատուաւոր անդամ եւ դոկտոր, անդամակցած է իտալական եւ ռուսական գիտական ընկերութիւններու։ Մահացած է 9 Նոյեմբեր 1901-ին եւ թաղուած Վենետիկի Ս. Ղազար կղզիին մէջ։
Ալիշանը գրական ասպարէզ իջած է իբրեւ բանաստեղծ։ 1847-1860 թթ. «Բազմավէպ»ի մէջ, Նահապետ ստորագրութեամբ, Ալիշանը հրատարակած է շարք մը բանաստեղծութիւններ եւ պոէմներ («Ողբամ զքեզ, Հայոց աշխարհ», «Հրազդան», «Մասիսու սարերն», «Աշոտ Երկաթ ի ծովուն Սեւանայ»), որոնք անոր պոէզիայի բարձրակէտն են։
Ալիշան իր ուժերը փորձած է նաեւ գեղարուեստական արձակի մէջ՝ հրատարակելով «Յուշիկք հայրէնէաց հայոց» պատմա–գեղարուեստական ստեղծագործութիւնը։ Հայ ժողովուրդի հերոսական անցեալի օրինակով՝ ան երիտասարդ սերունդին սորվեցուցած է սիրել հայրենիքը, չխնայել կեանքը անոր փրկութեան համար («Կարմիրն Վարդան»), գնահատել ու պահպանել ժողովուրդի մշակոյթը («Աբգար Դպիր»)։
Գիտական յօդուածներով Ալիշանը հանդէս եկած է 1843-էն՝ «Բազմավէպի»–ի էջերուն մէջ։ «Տեղագիր Հայոց Մեծաց» (1855) աշխատութեան մէջ տեղագրած է պատմական Հայաստանի գաւառները, տուած անոնց համապատասխան գիտա–աշխարհագրական բնութագրութիւնը։
Ուշագրաւ է Ալիշանի «Հայբուսակ կամ հայկական բուսաբանութիւն»(1895) աշխատութիւնը, ուր հաւաքած, դաս–դասած եւ գիտականօրէն բնութագրած է հայկական բնաշխարհի աւելի քան 3400 բոյսեր ու ծաղկատեսակներ։
