«ԶԱՐԹՕՆՔ», ՊԷՅՐՈՒԹ – Աշոտ Արսէն Աբրահամեան (17 Սեպտեմբեր 1918- 16 Ապրիլ 1985), հայ լեզուաբան, մասնագէտ (1964), ՀԽՍՀ ԳԱ թղթակից անդամ, գիտութեան վաստակաւոր գործիչ (1965), մանկավարժ։
Ծնած է Շահրիզ (այժմ՝ Գեղարքունիքի մարզի Գեղամաւան) գիւղը: 1937-էն սկսեալ աշխատած է որպէս ուսուցիչ Հրազդանի շրջանի դպրոցներուն մէջ: Բարձրագոյն կրթութիւնը ստացած է Երեւանի հեռակայ մանկավարժական հիմնարկին մէջ։ 1948-ին պաշտպանած է աւարտաճառը եւ ստացած է բանասիրական գիտութիւններու թեկնածուի աստիճան, 1943-էն մինչեւ մահ դասախօսած է նոյն հիմնարկին մէջ։ 1950-1959 պաշտօնավարած է ՀԽՍՀ ԳԱ լեզուի հիմնարկին մէջ իբրեւ բաժինի (զինուորական գործողութեան վայրի) վարիչ, 1960-էն սկսեալ Երեւանի Խ. Աբովեանի անուան պետական մանկավարժական հիմնարկին մէջ հայոց լեզուի բաժինի վարիչն էր։ 1963-ին կատարած է իր մասնագիտական աւարտաճառը։ Վարած է ժամանակակից հայոց լեզուի, գրաբարի, լեզուաբանութեան ներածութեան բուհական դասընթացքները։ Ուշագրաւ ներդրում ունի հայերէնի, մասնաւորապէս արդի գրական լեզուի բայակազմութեան, բայական կարգերու ձեւաբանական յատկութիւններու քննութեան բնագաւառին մէջ: Գրաբարի հանդէպ անոր կազմած ձեռնարկը ակնյայտօրէն նպաստած է հին գրական հայերէնի ուսուցման գործին։ Հանդէս եկած է բազմաթիւ արժէքաւոր յօդուածներով, որոնց մէջ անդրադարձած է հայերէնի պատմական հնչիւնաբանութեան, բառաքննութեան խնդիրներուն, լեզուի աւանդման գիտաձեւական խնդիրներու եւն։ Անոր թարգմանութեամբ (գրաբարէն աշխարհաբար) լոյս տեսած է Եզնիկ Կողբացիի «Եղծ աղանդոցը» (1972): Մահացած է Երեւան։[2]
10 ապրիլ 1981-էն 1977 ՀՀ ԳԱԱ թղթակից անդամ Աշոտ Աբրահամեան, որ արդէն գիտութեան վաստակաւոր գործիչ էր, գիտութիւններու ակադեմիոյ լեզուի հիմնարկին մէջ հայ մատենագիրներու համաբարբառը կազմելու աշխատանքները ղեկավարելու համար ՀՀ ԳԱԱ նախագահ Վիկթոր Յամբարձումեանի ձեռքէն կը ստանայ իր «Վաստակագիրը»:
Տարբեր տարիներու եւ տարբեր առիթներով Աշոտ Աբրահամեանը յօդուածներ նուիրուած է արուեստի ու գրականութեան երեւելի դէմքերուն՝ Մարտիրոս Սարեանին, Առնօ Պապաճանեանին, Մուշեղ Գալշոյեանին եւ ուրիշներու։
Թարգմանութիւններ
Աշոտ Աբրահամեանի մեծագոյն ծառայութիւնը հայագիտութեան հանդէպ եղած է եւ կը մնայ հայ միջնադարի երկու մեծարժէք մատեաններու աշխարհաբար թարգմանութիւնը։
Եզնիկ Կողբացիի «Եղծ աղանդոցը»
1971-ին լոյս տեսած է Եզնիկ Կողբացիի «Եղծ աղանդոցը» Աշոտ Աբրահամեանի թարգմանութեամբ, որուն միացած են գիտական յառաջաբան եւ հմուտ ծանօթագրութիւններ։ Թարգմանութիւնը կատարուած է համեմատական քննութեամբ մինչ այդ եղած այլալեզու թարգմանութիւններու եւ անոնց կցուած ծանօթագրութիւններու հետ։ Ա. Աբրահամեան թարգմանութիւնը կատարելու ժամանակ ծանօթացած է զրադաշտական կրօնի հետ կապուած գիտական գրականութեան, հին շրջանի յոյն փիլիսոփաներու ուսմունքներուն, Մխիթարեան հայրերու՝ Եզնիկ Կողբացիի երկերուն տրուած մեկնութիւններուն։
Ստեփանոս Օրբելեանի «Սիւնիքի պատմութիւն»
Այս երկը ներկայացնող յառաջաբանին մէջ խօսած է այդ պատմութեան այլալեզու թարգմանութիւններուն մասին։ Ստեփանոս Օրբելեանի «Սիւնիքի պատմութիւնը» առաջին անգամ թարգմանուած է լատիներէն (1717, Պեռլին): Անոր ֆրանսերէն թարգմանիչները եղած են Սէն-Մարտենը եւ Մարի Պրոսսեն։ Օրբելեանի երկը նաեւ թարգմանուած է ռուսերէնի ու վրացերէնի։ Հայերէն աշխարհաբարը թարգմանուած է այս բազմալեզու հրապարակումներէն տարիներ ետք: Թարգմանութեան ծանօթագրութիւնները, որոնք խիստ մանրատառ են, գիրքի 405–549 էջերը կը գրաւեն, թուաքանակով 1778-ի կը հասնին։ Անոնց հիմքին մէջ ինկած են գիրքի այլալեզու թարգմանութիւններու հեղինակներու բացատրութիւնները։ Թարգմանութեան յառաջաբանը հետազօտական առումով երկու կարեւոր ենթաբաժիններու բաժնուած է, որոնք կը պարզեն մատենագրական այդ գլուխգործոցի ստեղծման դրդապատճառները, սկզբնաղբիւրները, ժամանակային ընդգրկումն ու պատմագիտական արժէքը, երկի լեզուն ու ոճը, պատմագիտական միւս երկերը։
