Շաբաթ, 28. 06. 2025

Հիմնական Էջ Բլոգ էջ 2577

A Renovated Ambulatory Was Launched in Cross Border Community Navur

0

The primary health care center of Navur community from now on will serve nearly 1970 population from Navur, Chinchin and Itcaqar of Tavush region. The Minister of Health of RA Armen Muradian and the World Bank Country Manager for Armenia Laura E. Bailey participated in the opening of the center built in 2014 within the framework of the program implemented by the Ministry of Health of RA and financed by the Government of RA and the World Bank.

“This ambulatory is the first construction among the infrastructures of the community since the years of independence which will have positive influence on the development of the health care. We are grateful to the Health Project Implementation Unit of the Ministry of Health RA and the World Bank for bringing to life this project” said the chief of the community Navur Aram Nigoyan highlighting the community residents’ gratification.

Director of the primary health care center of Navur community Kayane Kevorkian stressed that the activity of this medical establishment will intrinsically promote to the medical help and service process improvement giving opportunity to cross border community population to get primary health care in good conditions.

Armen Muradian introduced new projects of the Ministry of Health implemented in 2015 to the medical workers focusing on their efficient actualization. The Minister was interested by the process of the program about preventative medical examination for the beneficiary of social packages; he pointed out the screening programs started from July within the scope of the program “Prevention and monitoring of diseases” highlighting the vitality of steps taken to increase the population awareness.

Important to mention that during the health care systems modernization of the RA regions in 2014 the community Navur was involved in extra financing credit program by the World Bank. Considering the inappropriateness of reconstruction in the given region it was decided to build a new ambulatory in allocated territory constructional works of which were started on April 2014. All in all, 52.5 million drams were invested in Navur community.

5

6

Armenian Companies Plan to Introduce Armenia’s IT Industry to Europe

0

The IT Development Support Council met on Wednesday with government officials, where a program entitled “Armenia’s international recognition orbit: European motor race of IT companies,” was submitted. Chaired by Prime Minister Hovik Abrahamyan, the Council plans to bring together representatives from 60 Armenian companies for the program, which they plan to take to Europe.

In the framework of the program, an Armenian delegation will be hosted in 23 European cities, including Brussels, Berlin, Marseille, Warsaw, Prague, and Sofia, where they will meet with the representatives of more than 100 companies and public agencies.

The program seeks to introduce Armenia’s innovative potential and opportunities in the IT sector, explore new markets in order to develop new partnerships, master European expertise, and raise awareness of Armenia’s IT industry. The program is expected to kick off this fall and last some 45 days. Prime Minister Abrahamyan welcomed the initiative and highlighted the successful implementation of the project.

Wednesday’s meeting also addressed the training of qualified IT professionals, including the design of improved training mechanisms and opportunities for IT managers. The domestic IT industry stands in great need of highly skilled professionals and, therefore, coordinated and purposeful efforts should be made in universities and IT companies.

During the discussion, the participants shared their opinions, suggestions and observations, based on international experience and existing capabilities.

Abrahamyan ordered the set up a task force comprised of representatives from public agencies, the private sector, as well as university specialists in order to develop recommendations and an appropriate action plan.

The Council noted several upcoming event and programs in the IT industry, including the annual ArmTech conference, taking place on October 12 in Armenia and on October 14 in Nagorno-Karabakh, as well as the Digitec Expo 2015, the Business Innovation Forum, and the presidential award ceremony for outstanding contribution to global IT industry taking place this fall.

Armenia’s Population Growth Declines by 8.6% in Six Months

0

Armenia’s natural population growth in the first half of 2015 declined by 8.6 percent year-on-year to 4,091 people, according to Karine Kuyumjian, head of the Census and Demography Department of the National Statistical Service (NSS).

Speaking at a news conference today, Kuyumjian said the number of deaths during the reporting period decreased by 1 percent to 14,628. She added that the main causes of death in Armenia are circulatory, respiratory, and digestive diseases, as well as cancer.

According to Kuyumjian, in the first half of 2015, 18,719 babies were born, down from 19,249 in the first half of 2014.

“Thus, the number of babies born in the first 6 months of 2015 decreased by 2.8% when compared with the same period in 2014,” she  said.

According to Kuyumjian, in the first five months of 2015, some 7,270 baby girls and 8,148 baby boys were born. The most popular names among newborn girls were Nare, Marie, Maria, and Anahit. The most popular boy’s names were David, Narek, Tigran, and Hayk.

Kuyumjyan also noted that some 8,582 marriages were registered in Armenia during the first half of 2015. The figure was down 10.3% from the same time span of 2014, when 9,563 marriages were registered.

According to Kuyumjian, the number of granted divorces during the reporting period decreased by 23% to 1,900, down from 2,469 in the first half 2014. She said the least number of divorces were reported in the Tavush and Gegharkunik regions.

In 2014 a total of 18,912 marriages were registered in the country, which was 3% more than in the previous year (18,363).

Azerbaijan Fires at Artsakh With Mortars and Grenades

0

Based on the operative data of the Defense Army, on the night of July 30 and in the early hours of July 31, Azerbaijan committed nearly 140 ceasefire violations with guns and artillery of different diameters, as well as 60 mm mortars and HAN17 and HHN9 type of grenades, firing more than 2,500 shots at the Armenian positions.

As reports the press service of the Ministry of Defense of the Nagorno-Karabakh Republic, the frontline military units of the Defense Army have control over the operative situation and continue to defend the military positions with confidence.

հոգեհանգստեան սուրբ Պատարագ

0

Պէյրութ

2 օգոստոս 2015-ին, առաւօտեան ժամը 10:30-ին Սրբոյ Կուսին Աւետման եկեղեցւոյ մէջ Սուրբ Պատարագ եւ հոգեհանգստեան պաշտօն կատարուեցաւ երջանկայիշատակ Տէր Ներսէս Պետրոս ԺԹ. կաթողիկոս պատրիարքի հոգւոյն համար, անոր մահուան քառասունքին առթիւ:

Սուրբ Պատարագը մատուցանեց գերապատիւ հայր Վարդան վրդ. Գազանճեանը՝ ժողովրդապետ Սրբոյ Կուսին Աւետման եկեղեցւոյ: Իսկ արարողութիւնը նախագահեց եւ օրուան խօսքը փոխանցեց Արհիապատիւ հայր Մանուէլ եպիսկոպոս Պաթագեան վաստակաւոր առաջնորդը Հիւսիսային Ամերիկայի թեմին: Խորանին ծառայեց նաեւ արժանապատիւ Տէր Կարապետ քահանայ Թադէոսեան:

Երգեցողութիւնը կատարեցին «Կռունկ» պատրիարքական երգչախումբը եւ «Կիլիկիա» ժողովրդապետական երգչախումբը միասին:

Գերապայծառ հայրը իր խօսքին մէջ վերյիշեց երջանկայիշատակ հայրապետին մանաւանդ անոր հոգեւոր յատկութիւնները եւ ըսաւ թէ ան «հոգեւոր կեանքը կը նկատէր իբր կենսական ու անփոխարինելի պայման եկեղեցականի մը կոչումին ու առաքելութեան արդիւնաբերումին: Ան չէր կրնար պահ մը իսկ երեւակայել թէ քահանայ մը կրնայ յաւակնիլ ըլլալ Քրիստոսի աշակերտ եւ առաքեալ, առանց աղօթքը դարձնելու իր կեանքին բեւերը, կորիզն ու սնունդը: Եւ այդ ցոյց կու տար իր յաւատարմութեամբը սուրբ Պատարագի առօրեայ մատուցումին եւ ժամերգութեան: Ծայր աստիճանի բծախնդիր էր ծիսական կեանքին հարազատ պահպանումին ու գործադրութեան, զայն նկատելով քրիստոնեայ հասարակութեան պաշտամունքային կեանքին լիակատար ապրումին բարձրագոյն արտայայտութիւնը»:

Սուրբ Պատարագի աւարտին հաւատացեալները ցաւակցութիւններ յայտնեցին Արհիապատիւ գերապայծառ հօր:

Նշենք որ նոյն օրը աշխարհատարած բոլոր հայ կաթողիկէ եկեղեցիներուն մէջ հոգեհանգստեան աղօթքներ բարձրացան առ Աստուած, երջանկայիշատակ վախճանեալ Հոգեւոր Տիրոջ հոգւոյն համար:

 

Յոյն Պատմաբանը Հայոց Ցեղասպանութեան Մասին Գիրք Հրատարակած է

0

Յոյն պատմաբան Թէոֆանիս Մալգիտիսը «Հայաստան, հայեր, արդարացում» նոր աշխատութեան մէջ անդրադարձած է Օսմանեան կայսրութեան մէջ 100 տարի առաջ հայերու, յոյներու, քիւրտերու եւ ասորիներու ցեղասպանութեան ու շեշտած, որ այսօր ալ Թուրքիան չի փոխեր իր ոճն ու սկզբունքները եւ կը շարունակէ ցեղասպանութիւն իրականացնել իր երկրին մէջ ապրող ազգային փոքրամասնութիւններու նկատմամբ։ Այս մասին կը հաղորդէ Armenpress.am-ը։

Գիրքը, որ լոյս տեսած է Հայոց Ցեղասպանութեան 100-­րդ տարելիցի ձեռնարկները համակարգող Յունաստանի յանձնախումբի աջակցութեամբ, կը ներկայացնէ դրուագներ, փաստաթուղթղեր, վկայութիւններ եւ լուսանկարներ: «Ժամանակի ընթացքին ես հասկցայ, թէ որքան շնորհակալ եւ երախտապարտ եմ հայ ժողովուրդին: Անոնց շնորհիւ է, որ այսօր աշխարհի մէջ աւելի շատ կը խօսուի ցեղասպանութիւններու կանխարգիլման մասին: Մեծ է անոնց ներդրումը համաշխարհային առաջնորդներու գիտակցութեան մէջ փոփոխութիւններ մտցնելու եւ ցեղասպանութիւններու դէմ ազնիւ պայքար մղելու հարցով»,­ յայտարարած է պատմաբանը` աւելցելով, որ 100 տարի անց ալ Թուրքիան իր սկզբունքներն ու գործելաոճը չի փոխեր:

«Թուրքիան ոչ միայն չի ճանչնար մէկ դար առաջ կատարած յանցագործութիւնները ընդդէմ մարդկութեան, այլեւ կը շարունակէ նոյն ցեղասպան քաղաքականութիւնը: Ատոր հետեւանքը Հրանդ Տինքի մահն է, քիւրտերու հետ կատարուածն ու Սուրիոյ մէջ զանգուածային սպանութիւնները»,-­ ըսած է հեղինակը:

 

Ֆրանսահայ Ընտանիքը Ստեփանակերտի Սուրբ Յակոբ Եկեղեցիին Զանգեր Նուիրած է

0

Երէկ Ստեփանակերտի Սուրբ Յակոբ եկեղեցւոյ մէջ առաջին անգամ լսուած է զանգերու ղօղանջ: Այս մասին, ըստ Artsakhpress.am-ի, յայտնած է Ստեփանակերտի Ս. Յակոբ եկեղեցւոյ հոգեւոր հովիւ Տէր Մինաս քահանայ Մովսիսեան եւ աւելցուցած, որ եկեղեցւոյ զանգերը նուիրած է Ֆրանսահայ Տանգրէզ ընտանիքը:

«Չնայած զանգեր չունենալու հանգամանքին` եկեղեցին լիարժէք գործում էր,  եւ մշտապէս կատարւում էին եկեղեցական արարողութիւններ: Այսուհետ զանգերի ղօղանջները  մեզ  աւելի  են   պարտաւորեցնելու,    որ մենք այդ հնչիւնների ներքոյ  էլ  աւելի      ոգեւորուած եւ զօրացած կատարենք  մեր    առաքելութիւնը»,-ըսած է քահանայ Մովսիսեան:

Հոգեւոր հովիւին խօսքով` զանգը եկեղեցւոյ լեզուն է, որմով մարդոց կը կանչէ ժամերգութեան եւ պատարագի:

«Զանգը կախուած  է  եկեղեցու զանգակատանը  եւ  մեզ համար մեծ ուրախութիւն է, որ վերջապէս եկեղեցին ունեցաւ զանգեր»,- ընդգծած է Տէր Մինաս քահանայ Մովսիսեան:

Նշենք նաեւ, որ զանգերը օրհնուած եւ կախուած են հայ առաքելական եկեղեցւոյ Արցախի թեմի առաջնորդ Պարգեւ Արքեպիսկոպոս Մարտիրոսեանի ձեռամբ:

4

 

Հրատարակուած է Համահաւաք «Ազգային Երգարան»-ը

0

«Ազգային երգարան»-ը ստեղծուած է մշակոյթի գործիչ, երաժշտական փառատօներու կազմակերպիչ Սամուէլ Յարոյեանի նախաձեռնութեամբ:

Azatutyun.am-ի տեղեկութիւններով՝ շատ շուտով գրախանութներու եւ գրադարաններու մէջ պիտի յայտնուի Ազգային երգարանի 21 գրքոյկներէ բաղկացած «Ազգային երգարան»-ը, որ հայ երաժշտասէրներու համար ուշագրաւ է ոչ միայն իր համահաւաքականութեամբ, ամբողջականութեամբ, այլեւ՝ որակեալ տպագութեամբ:

Հայ երգարուեստի տարբեր` հոգեւոր, ժողովրդական, դասական, գուսանական, էսդրատային եւ այլ ճիւղերը ներկայացնող աւելի քան 800 երգերէ բաղկացած այս երգարանի իւրաքանչիւր գրքոյկ կ՝ամփոփէ 30-40 նոթագրուած երգ ու անոնց խօսքերը: Երգարանի ողջ նիւթը մատուցուած է մեր անուանի երաժշտագէտներու, երգահաններու մեկնաբանութիւններով:

«Ազգային երգարան»-ը ստեղծուած է մշակոյթի գործիչ, երաժշտական փառատօներու կազմակերպիչ Սամուէլ Յարոյեանի նախաձեռնութեամբ: Արդէն տպագրուած են երգարանի բոլոր գրքոյկներու ազդօրինակները, եւ այսօր հրաւիրած ասուլիսին Սամուէլ Յարոյեանը ըսած է, որ մինչեւ տարեվերջ երգարանի ողջ տպաքանակը` 1000 օրինակ, պատրաստ պիտի ըլլայ,- «Բառիս ամենալայն իմաստով` աննախադէպ է ձեռնարկը: Ոչ միայն այն առումով, որ այստեղ ընդգրկուած է հայ ազգային երգը` իր բոլոր դրսեւորումներով, այլ նաեւ այն առումով, որ այս նախաձեռնութեանը մասնակցել է, կարելի է ասել, Հայաստանի ամբողջ երաժշտական աշխարհը»:

«Ազգային երգարան»-ի ստեղծման գործին, ի թիւս շուրջ հարիւր անհատներու եւ կազմակերպութիւններու, վաստակ ունի նաեւ Հայաստանի երգահաններու միութիւնը: Երգահաններու միութեան նախագահ Արամ Սաթեան ըսած է,- «Երգարանները շատ մեծ դեր են խաղում հիմնականում հայ գաղթօճախներում: Ինչ որ արուել է, դա շատ մեծ գործ է»:

Անդրադառնալով հրատարակութեան նիւթական բաժինին՝ Սամուէլ Յարութիւնեան ըսած է,- «Այս պահի դրութեամբ շուրջ տասը միլիոն դրամ ծախսուել է, որը ես հայթայթել եմ իմ ընկերների, իմ շրջապատի, բազմաթիւ այն անձանց միջոցով: Սակայն տպագրելու համար մենք դեռեւս ունենք խնդիր»:

 

«Արեւմտահայերէնի Եւ Արեւելահայերէնի Մերձեցման Խնդիրներ» Նիւթով Համաժողովը Եզրափակեց Իր Աշխատանքը

0

Ատենին հաղորդած էինք «Արեւմտահայերէնի եւ արեւելահայերէնի մերձեցման խնդիրներ» թեմայով համաժողովին մեկնարկման մասին: Արդարեւ 30 Յուլիսին Հայաստանի Գիտութիւններու ազգային ակադեմիոյ մէջ իր աշխատանքները շարունակեց Հայաստանի սփիւռքի նախարարութեան եւ Հայաստանի Գիտութիւններու ազգային ակադեմիոյ Հր. Աճառեանի անուան լեզուի հիմնարկի նախաձեռնութեամբ իրականացուող «Արեւմտահայերէնի եւ արեւելահայերէնի մերձեցման խնդիրներ» թեմայով համաժողովը:

Նիստը վարեցին սփիւռքի նախարարի տեղակալ Սերժ Սրապիոնեան եւ Պէյրութի «Բագին» ամսագիրի գլխաւոր խմբագիր Յակոբ Պալեան:

Հր. Աճառեանի անուան լեզուի հիմնարկի Սփիւռքի բաժինի արեւմտահայերէնի խումբի աշխատակից Սուսաննա Տիոյեան համաժողովի մասնակիցներուն ներկայացուց Լոս Անճելըսի խումբին ուղերձը (ղեկավար՝ Արտեմ Սարգսեան): Ողջունելով համաժողովը կազմակերպելու նախաձեռնութիւնը՝ հեղինակները կ՛արծարծեն իրենց պատկերացումով հայոց լեզուի երկու ճիւղերու մերձեցման խնդիրներն ու ուղիները։ Անոնց համաձայն՝ մերձեցումը հիմնականին մէջ կ՛առնչուի բառապաշարի ոլորտին, եզրաբանութեան, նորաբանութիւններու ոլորտին մէջ կիրառուելիք սկզբունքներուն, ուղղագրութեան եւ լեզուական այլ իրողութիւններու: Անոնք համոզում յայտնած են այն մասին, որ գործընթացը պէտք չէ կայանայ լեզուի ճիւղերէն որեւէ մէկուն հաշուոյն: Խումբը իր պատրաստակամութիւնը յայտնած է աջակցելու արեւմտահայերէնի եւ արեւելահայերէնի մերձեցման նպաստող նախաձեռնութիւններուն։

Սուսաննա Տիոյեան ներկայացուցած է նաեւ իր՝ «Արեւմտահայերէնի ուսումնասիրութեան քանի մը հարցեր» նիւթով զեկուցումը:

ՀՊՄՀ հայոց լեզուի տարրական ուսուցման ամպիոնի վարիչ Աշոտ Գալստեան անդրադարձաւ արեւելահայերէն գեղարուեստական վաւերագրութեան արեւմտահայերէն տարրերուն:
Լիբանանահայ գրող, մանկավարժ, արեւմտահայերէն դասագիրքերու հեղինակ Յարութիւն Քիւրքճեանի «Արեւելահայերէն եւ արեւմտահայերէն լեզուաճիւղեր. Մերձեցումի կարելին ու անկարելին» նիւթով զեկուցումը ընթերցեց Փարիզի «Նոր Յառաջ» թերթի խմբագիր Ժիրայր Չոլաքեան: Զեկուցման հեղինակը՝ վկայակոչելով սեփական փորձառութիւնը, կը մատնանշէ մերձեցման կարելիութիւնները, որոնք հիմնուած են հայոց լեզուի եւ հայ մշակոյթի անվիճելի միասնութեան եւ անոր բազմադարեայ պատմութեան վրայ:

ՀՊՄՀ «Սփիւռք» գիտաուսումնական կեդրոնի աշխատակից Քնարիկ Աբրահամեանի զեկուցումը կ՛առնչուէր հանրակրթական դպրոցին մէջ արեւմտահայերէնի դասաւանդման արդի մարտահրաւէրներուն, ան ներկայացուց խնդիրին վերաբերեալ իր դիտարկումները:

«Այլ կերպ» խաղի հեղինակներ Էլինա Մելիքեան, Անահիտ Յակոբեան եւ Սոֆիա Խաչատրեան (ԵՊՀ) պատկերաշարով ցուցադրեցին մտաւոր-ժամանցային խաղերու միջոցով հայերէնի պահպանման ու կիրառման միտող իրենց ծրագիրը:

Հայաստանի հանրակրթական դպրոցներուն մէջ արեւմտահայերէնի դասաւանդման խնդիրներուն վերաբերեալ զեկուցումով հանդէս եկաւ ԵՊԼՀ դասախօս Գայիանէ Գէորգեան:
Ելոյթ ունեցան նաեւ սփիւռքեան կրթօճախներու ուսուցիչներ՝ Փարիզի «Մկնիկ» աշխատանոցի տնօրէն Արմինէ Գրիգորեան («Արեւելահայերէնի եւ արեւմտահայերէնի միատեղ եւ զուգահեռ շփումն ու զարգացումը») եւ Լիբանանի Զմմառու Երանելի Իգնատիոս Մալոյեան դպրեվանքի եւ Ս. Միքայէլ ընծայարանի ուսուցչուհի Սօսէ Փիլաւճեան («Միթէ վերջին պօէտն եմ ես». Մայրենին անաղարտ պահել»):

ԵՊՀ հայոց լեզուի ամպիոնի ասփիրանդ Մայրանուշ Շահումեան անդրադարձաւ արեւելահայերէնի եւ արեւմտահայերէնի մերձեցման ու միաւորման վերաբերեալ տարբեր լեզուաբաններու մօտեցումներուն, բանավէճերուն ու կարծիքներուն՝ մասնաւորապէս խնդիրին վերաբերեալ Հր. Աճառեանի աշխատութիւններուն մէջ տեղ գտած ուսումնասիրութիւններուն ու արծարծումներուն:
Զեկուցումներու շարքը եզրափակուեցաւ ԳԱԱի լեզուի հիմնարկի գիտաշխատող Անահիտ Քարտաշեանի «Դիտարկումներ արդի արեւմտահայ իրականութեան մէջ գործառուող անձնանունների վերաբերեալ» հետազօտութեան ներկայացմամբ:

Տեղի ունեցաւ օգտաշատ քննարկում:

Համաժողովի աշխատանքներուն վերաբերեալ ամփոփիչ խօսքով հանդէս եկան եւ իրենց տպաւորութիւնները, դիտողութիւններն ու առաջարկները ներկայացուցին Սուրէն Դանիէլեան, Հիլտա Փանոսեան-Գալֆայեան, Նշան Որբերեան, Յակոբ Պալեան, Ժիրայր Չոլաքեան, Մանուէլ Ադամեան եւ այլն:

Մասնակիցներուն հարցումներուն պատասխանեցին սփիւռքի նախարարի տեղակալ Սերժ Սրապիոնեան եւ Հր. Աճառեանի անուան լեզուի հիմնարկի տնօրէն Վիկտոր Կատուալեան:

Ամփոփիչ խօսքով հանդէս եկաւ Հայաստանի սփիւռքի նախարար Հրանոյշ Յակոբեան, որ ողջունելի նկատեց համաժողովին ընթացքին արտայայտուած միտքերը, ներկայացուած առաջարկները։ Ան նշեց, որ ասիկա սկիզբ էր, թերեւս առաջին գործնական քայլն էր հայոց լեզուի երկու ճիւղերու մերձեցման ուղղութեամբ: Խնդիրի լուծման յաջորդ քայլը պիտի ըլլայ ստեղծումը երեք տարբեր յանձնախումբերու, որոնք՝ օգտագործելով տեղեկատուական արդի կարելիութիւններէն, պիտի աշխատին տարբեր եղանակներով, նիստեր պիտի գումարեն, պիտի կազմակերպեն քննարկումներ, պիտի հրապարակեն յօդուածներ եւ պիտի ներկայացնեն յստակ առաջարկներ ու խնդիրներու լուծման ուղիներ:

Ամմօ Արտոյին Կոլերը «Պէտք Չէ Միայն Խաղալ,
Այլ Նաեւ` Պայքարիլ»

0

ԴՈԿՏ. ՀՐԱՅՐ ՃԷՊԷՃԵԱՆ

1973 թուականն էր: Լիբանանի քաղաքացիական պատերազմէն առաջ: Հայրս որոշեց, որ այլեւս բաւարար էր Էշրեֆիէի Մոնթէ Նապհան թաղամասի մէջ մեր բնակութիւնը: Մեր թաղը յատկանշական էր տուներուն «քով-քովի» եւ «մէջ-մէջի» իրարու միացած իրականութեամբ, ուր ընտանիքներ թէպէտ զատ տնակներու մէջ էինք, բայց միասին ապրելու սովորութիւն ունէինք: Այսպիսով, փոխադրուեցանք Ժտէյտէի շրջանը, որ այդ օրերուն ծածկուած էր նարինջի պարտէզներով: Մեր շէնքը, կարելի է ըսել, որ առաջիններէն էր ընդհանուր թաղամասին մէջ: Մոնթէ Նապհանի «խճողուած» կեանքէն ետք Ժտէյտէի մեր տունը շատ աւելի մենակեաց էր, նորութիւն մը, որուն պէտք էր ընտելանայինք:

Բայց չուշացան նոր շէնքերու կառուցումները, եւ  մեր մենակեաց կեանքը սկսաւ կամաց-կամաց փոխուիլ. այդ նոր շինարարութիւններէն մէկը Արտաւազդ Մարութեանի կառուցած շէնքն էր, մեր տան ուղիղ դիմացը:

Ես այդպիսով պիտի գիտնայի, որ Արտաւազդ Մարութեանը եւ հայրս եղած են մտերիմ բարեկամներ` Հալէպէն, իրենց երիտասարդական տարիներէն սկսեալ: Այդ նոր շէնքի շինարարական աշխատանքներուն հետ սկսաւ նաեւ հօրս բարեկամին հետ իմ նոր ծանօթութիւնս, որ զարգացաւ ու ջերմացաւ` պատանեկան կեանքիս, ընտանեկան եւ ընկերային յարաբերութիւններուս մէջ աւելցնելով օղակ մը եւս` Ամմօ Արտոն…

Արդեօք այդ օրերը տարբե՞ր էին, աւելի դիւրի՞ն, օրհնաբե՞ր: Ամէն կէսօր Ամմօ Արտոն մեզի պիտի միանար ճաշի: Հայրս իր աշխատանքները եւ Ամմօ Արտոն շէնքի շինարարական գործերը կարգաւորելէ ետք, իսկ ես ալ դպրոցէն վերադառնալով` ճաշի պահը կը վերածուէր հաւաքոյթի: Պատմութիւններ, անցեալի յուշեր, ծիծաղ, բայց մանաւանդ` բարեկամութիւնը ամրապնդող ժամեր, որոնք երբեք ձանձրացուցիչ չէին, քանի պատմութիւնները շատ էին: Իսկ Ամմօ Արտոն զուարթ մարդն էր եւ շատ լաւ «պատմող», իսկ պատմածներուն վրայ «համեմներ» աւելցնելու իր սովորութեամբ կը զուարճացնէր  մթնոլորտը:

Հայրս կը սիրէր բարեկամները եւ բարեկամութիւնը, հաւատացած էր այս մարդկային արժէքին կարեւորութեան: Ինծի հետ իր երկրային կեանքը շատ երկար չեղաւ, բայց այդ իր «խտացեալ» կեանքի ժամանակաշրջանին ան բաժնեց ինծի հետ իր բարեկամները, որոնք մէկիկ-մէկիկ իրենց դրոշմն ու արժէքները փոխանցեցին ինծի` որպէս կեանքիս շարունակականութեան կռուան: Եւ Ամմօ Արտոն անոնցմէ մէկն էր:

Սուրիոյ եւ արաբական աշխարհի մէջ 1930-ական թուականներէն սկսեալ Արտաւազդը եղած էր մեծ անուն վաստակած ֆութպոլ խաղացող, այնքան մեծ, որ կոչուած էր նաեւ «ֆութպոլի թագաւոր»… Սուրիոյ ժողովուրդը, հայ թէ արաբ, իրեն երկրպագողներն էին: Խաղցած ու մաս կազմած էր շատ մը մարզական ակումբներու, նկատի ունենալով, որ այդ օրերուն չկային ֆետերասիոնի դրութիւն եւ համակարգ, որ պարտադրանք կատարէր մարզիկներու: Ան նաեւ հասած էր Սուրիոյ հաւաքականի խմբապետի պատասխանատու առաջնորդութեան:

«Ժողովուրդին հերոսն էր եւ բոլորը կը սպասէին իր կոլերուն», հայրս էր: «Բայց մանաւանդ երբ իրենց խումբը «անելի» մէջ ըլլար, ամբողջ դաշտը կը թրթռար. «Եա՜ Արտօ, պատնա կոլ» (Արտօ՛, կոլ կ՛ուզենք):

Ամմօ Արտոն ինծի համար ալ սկսաւ դառնալ «հերոս», չէի տեսած իր խաղերը, ոչ ալ` իր նշանակած կոլերը: Բայց իւրաքանչիւր կէսօր մեր հաւաքական  ճաշին հետ կ՛ապրէի այդ մրցումներուն ուժը, որ կու գար այն ժամանակէն, երբ դաշտերը կը լեցուէին բացագանչութիւններով. «Եա՜ Արտօ՛, պատնա կոլ»:

Արտաւազդը կը հետեւէր իմ հետաքրքրութիւններուս: Կը տեսնէր իմ պատանեկան խանդավառութիւնս: Ապրած էր իր հազարաւոր «երկրպագուներուն» ուժը եւ գիտէր, թէ ինչպէ՛ս պէտք է այդ զգացումները կամրջել եւ հասնիլ մարդոց սրտերուն ու հոգիին: Փաստօրէն ան կրցած էր հասնիլ ու ընել ճիշդ այդպէս եւ ինծի հետ ալ կրցաւ ընել նոյնը…

Օր մը մեր հաւաքական ճաշին ընթացքին Ամմօ Արտոն ըրաւ իր անակնկալը: Իրեն հետ բերաւ իր նկարներու մեծ հաւաքածոն, որ գեղեցիկ կերպով զետեղուած էր ալպոմի մը մէջ: Զայն դրաւ առջեւս` որպէս ապրած ու ապրուած կեանք եւ սկսաւ ներկայացնել իր ֆութպոլային ասպարէզին աւանդը:

Հպարտութիւն չէր երբեք իր փնտռածը, ոչ ալ անցեալի այդ անվերադարձ օրերու հմայքէն բան մը վերագտնելու միտում ունէր: Ուրախ էր իր ներկայով եւ անցեալին կը նայէր որպէս անուշ «յուշ», որ զինք հասցուցած էր իր այսօրուան: Այդ օրը մեր տան երդիքին տակ, իր անցեալի նկարներուն մէջէն Ամմօ Արտոն փորձեց իմ պատանեկան հոգիիս մէջ դնել ամուր, ապրուած ու փորձուած արժէք մը` պայքարը:

«1936-ին «Եունիոն սփորթիվ Հալէպ»-ի հետ մրցեցանք Ռումանիոյ եւ Պալքանեան տարածքի ախոյեան Սէ.Էֆ.Էր.ի հետ,- Ամմօ Արտոն է պատմողը:- Անոնք շրջագայութեան ելած էին շրջանի երկիրները եւ յաղթանակներ տարած` Թուրքիոյ եւ Եգիպտոսի ախոյեաններուն դէմ: Հալէպի ժողովուրդը անձկութեամբ, բայց նաեւ մտահոգութեամբ կը սպասէր մեր առճակատումին` Ռումանիոյ  խումբին դէմ»:

Ամմօ Արտոն կամաց-կամաց զիս տարաւ դէպի անցեալը, որ չէի ապրած, այն ժամանակները, երբ պիտի մրցէր ռումանացիներուն դէմ, եւ իր պատկերաւոր ոճով ան փորձեց ինծի ներկայացնել իր հազարաւոր համակիրներուն իրմէ ունեցած ակնկալութիւնը` կոլն ու յաղթանակը:

«Առաջին տասը վայրկեանին նշանակեցի կոլ մը: Եւ այդ կոլէն խելագարած` միայն տեսայ, թէ ժողովուրդը արդէն դաշտ խուժած է եւ զիս առած է իր ուսերուն վրայ: Խաղը ընդմիջուեցաւ տասը վայրկեան: Խաղը շարունակուեցաւ, եւ մենք յաղթեցինք 3-0 արդիւնքով», պատմեց Ամմօ Արտոն:

Ան շարունակեց նկարներու էջերը դարձնել, իւրաքանչիւրին վրայ կար կեանք մը, որուն մասին պէտք էր պատմել: «Եգիպտոսի ախոյեան «Ահլի»-ին դէմ մրցումը եղաւ շատ ճակատագրական,- շարունակեց Ամմօ Արտոն:

–  Մրցումը տեղի ունեցաւ Գահիրէի մէջ: Առաջին տասնեօթը վայրկեաններուն մենք ստացանք չորս կոլ… Ետքը մենք նշանակեցինք մէկ կոլ, եւ իրենք դարձեալ մէկ հատ եւ կիսախաղի արդիւնքը եղաւ 5-1` ի նպաստ եգիպտացիներուն»:

«Չյուսահատեցանք,- առանց յուսահատելու շարունակեց պատմութիւնը:- Երկրորդ կիսախաղին չորս կոլ նշանակեցի ես անձամբ եւ մրցումը վերջացաւ 6-5` ի նպաստ «Ահլի»-ի, ըսաւ Ամմօ Արտոն: Եւ երեւի եգիպտացի ժողովուրդին խանդավառութիւնը սուրիացիներու խաղաոճէն շատ աւելի էր, քան` իրենց խումբէն: «Մրցումէն ետք զիս իրենց ուսերուն վրայ տարին մինչեւ պանդոկ»:

Իւրաքանչիւր նկարի հետ Ամմօ Արտոն կը վերակենդանացնէր  պատմութիւն մը, իսկ ես հարցումներ սկսայ ուղղել անոր: Այս որքա՜ն կեանք եւ ապրուած փորձառութիւն, բայց նաեւ` նուաճում: Ամմօ Արտոն գոցեց ալպոմը, բայց աչքերը մնացին սեւեռած անոր վրայ: Հաւանաբար կը փորձէր վերաքաղ մը ընել… վերջալոյսէն առաջ՞: Վերջապէս «փառքի» օրեր էին, եւ իւրաքանչիւր մարդ պիտի ուզէր անգամ մը եւս ապրիլ այդ բոլորը: Բայց Ամմօ Արտոյին համար կար նաեւ մէկ այլ իրականութիւն մը, զոր առջեւս դրաւ իբրեւ պատուէր: Գլուխը վեր հանեց ալպոմէն եւ ինծի նայեցաւ: Պզտիկ ժպիտ մը գծուեցաւ դէմքին վրայ ու ըսաւ ինծի. «Պէտք չէ միայն խաղալ, այլ նաեւ` պայքարիլ»:

Շէնքի շինարարութիւնը վերջացաւ: Ամմօ Արտոն ծախեց իւրաքանչիւր յարկաբաժինը եւ մեկնեցաւ: Լիբանանի քաղաքացիական պատերազմը սկսաւ, մարդկային յարաբերութիւններն ու բարեկամական կապերը ընդհատուեցան եւ նախկինին նման չմնացին: Օրհնաբեր օրերը գացի՞ն: Երկարակեաց եւ համով-հոտով ճաշկերոյթները վերացան, եւ հայրս ալ անակնկալ կերպով մեկնեցաւ այս աշխարհէն: 1977 տարուան օրերէն մէկն էր, երբ լիբանանեան քաղաքացիական կռիւներուն, այսպէս ըսած,  պատերազմ-քիչ մը հանդարտութեան այդ հանգրուաններէն մէկը: Անակնկալ կերպով հանդիպեցայ Ամմօ Արտոյին, Պէյրութ քաղաքի կեդրոնական մասին մէջ, երբ տակաւին փլատակ չէր եղած: Նայեցաւ ինծի: Նշմարեցի, թէ աչքերուն մէջ կար յուզում, որուն յաջորդեց խեղդուած արցունք: Բայց «հերոսներ»-ը չեն լար, չէ՞: Գրկեց զիս ու ըսաւ. «Հօրդ տեղն եմ, եթէ բանի մը պէտք ունենաս, քովս եկուր»:

Ատկէ ետք չտեսայ Ամմօ Արտոն: Լիբանանի պատերազմն ալ աւելի սաստկացաւ: Պէյրութ քաղաքը բաժնուեցաւ, ինչ որ ալ աւելիով դժուարացուց հաղորդակցութիւնը: Մէկ-մէկ կը լսէի, թէ քիչ մը անհանգիստ է: Մինչեւ որ լսեցի, եւ` այդ ալ ուշ, թէ Ամմօ Արտոն ալ մեկնած է այս աշխարհէն, 1984-ին:

Չեմ գիտեր, թէ ի՛նչ եղաւ այդ իր նկարներու հաւաքածոյին: Իրմէ ինծի մնաց այս քանի մը նկարները, որոնցմէ անդին շատ բան կայ: Պայքարի հասկացողութիւնն է ատիկա եւ անոր արժէքը:

Նոյնիսկ եթէ նկարները կորսուեցան կամ այլ բան եղաւ անոնց ճակատագիրը, բայց մնաց տակաւին իմ մէջս Ամմօ Արտոյին կոլերուն յիշատակը: Եւ իւրաքանչիւր կոլին հետ` հայուն վերապրումը…

Ցեղասպանութեան ենթարկուած հայը ինչքան արագ ոտքի կրցած է կենալ եւ ստեղծել ոչ թէ միայն անհատական ու հաւաքական կեանք, բայց մանաւանդ մէկական արժէք, այդ ալ տարբեր մակարդակներու վրայ: Ասիկա` ամմօ Արտոն եւ իր նման շատերը, որոնք դարձան մեր հերոսները, որոնք մեր հոգիներուն մէջ դրին հայուն ապրելու հպարտութիւնը: Եւ իւրաքանչիւր «կոլ»ը` քիչ մը աւելիով արմատացուց հայուն այս հպարտութիւնը:

Բայց այս հայուն հպարտութիւնը չեկաւ առանց աշխատանքի, այլ անպայման կար պայքարը:

Եւ եթէ հայը այս արժէքը եւ հպարտութիւնը պիտի շարունակէ կերտել, կը նշանակէ, թէ «պէտք չէ միայն ապրիլ` իմմա խաղալ` այլ նաեւ պայքարիլ»:

Եւ հայուն շարունակականութիւնը նոյնինքն այս պայքարին մէջ է, որ յուսահատութիւն պէտք չէ ճանչնայ:

Ամմօ Արտոյին կոլերը: Բայց անպայմանօրէն` իւրաքանչիւր հայուն, իսկ իւրաքանչիւր կոլ արժէք է, բայց նաեւ` հպարտութիւն…

 

2

3

1...2,5762,5772,578...2,725էջ 2,577 / 2,725-ից

ԶԱՐԹՕՆՔ ազգային-քաղաքական, հասարակական եւ գրական օրաթերթ է: Հիմնադրուած է 26 Սեպտեմբեր 1937-ին, Լիբանանի մայրաքաղաք Պէյրութի մէջ: ԶԱՐԹՕՆՔ-ի առաջին խմբագիրը եղած է Վահան Թէքէեան։ Պաշտօնաթերթն է Ռամկավար Ազատական Կուսակցութեան: Ունի քաղաքական, լրատուական եւ մշակութային հարուստ բովանդակութիւն։ Իր գոյերթին ընթացքին կարեւոր եւ ազդեցիկ դեր ունեցած է լիբանանահայ կեանքին մէջ։
2013-էն ի վեր անոր գլխաւոր խմբագիրն է Սեւակ Յակոբեան:
Լոյս կը տեսնէ տպագիր եւ ելեկտրոնային տարբերակներով

Դաւանելով ռամկավար եւ ազատական սկզբունքներ, կը հաւատանք բազմակարծութեան եւ ազատ խօսքի իրաւունքի: Հետեւաբար՝ թերթիս եւ կայքիս մէջ հրատարակուած գրութիւնները անպայմանօրէն չեն արտայայտեր խմբագրութեանս տեսակէտը: Կամքէ անկախ սպրդած վրիպակներու պարագային համար ալ, կ'ապաւինինք յօդուածագիրներուն եւ մեր ընթերցողներուն ազնիւ ներողամտութեան:

© 2013 - 2025, Zartonkdaily. All rights reserved. Developed by Abstract.