ՍԱՐԳԻՍ ՓՈՇՕՂԼԵԱՆ
«Զարթօնք»ի Աշխատակից
Նախակրթարանի մնացած օրերէս, ինչպէս նաեւ հետագայի աշակերտութեան, ամէն ինչ չէ որ առիթներով ինքզինք յիշել կու տայ, բայց ինչ որ տպաւորուած է հինէն, կը մնայ դրոշմուած անքակտելիօրէն. այսինքն՝ դաջուած, անքակտելիօրէն ամրացած:
Նստինք նախակրթարան. Բանանք գիրքը ու նկարով ալ զարդարուած գրութիւնը՝ ՇՈՂԳԱՄԻ պատմութիւնը: Հարցը շողգամին փարուածութեան է՝ խրուած հողին, եւ ի հարկէ ծաւալը, որով դժուար վիճակի մատնած է զայն պոկել ուզողը, որ կը քաշէ ու կը քաշկռտէ «քաշեցին ու քաշեցին, շողգամը հողէն չհանեցին»: Կու գայ պապիկը, կու գայ մամիկը եւ… ընտանիքի փոքր անդամներ եւս ու վերջ ի վերջոյ շողգամը տեղէն դուրս կը հանեն:
Դասընկերներէս մին, որ խորհրդային Հայաստան ուսանած էր գրականագիտութիւն, ի հարկէ աւարտելէն ետք վերադարձաւ վկայականով եւ ուսուցչութեան ասպարէզ պիտի ընտրէր տրամաբանօրէն: Այդպէս ալ եղաւ, սակայն ինծի իր դժգոհութիւնը յայտնեց բարձրագոյն դասարաններու մէջ տեղ չգտնելուն համար: Իսկ ես ապշած մնացի իր այդ մտածողութեան եւ ըսի. «Եթէ ես տնօրէն ըլլայի, ամէնէն հմուտ ուսուցիչները ամէնէն փոքր դասարաններու կը հրաւիրէի՝ աւելցնելով, որ Աստուածաշունչի մէջ գրուած է «Կրթէ՛ մանուկը ճամբան սկսած ատենը»: Ու վե՛րջ:
Ինչքա՜ն պատմուածքներ կան խորքային իմաստնութեամբ, որոնք պարուրուած են մանկական քաղցրութեամբ ուսանելի: Կատարելութիւն յուսալ բնական է, բայց իրականութեան չի համապատասխաներ: Վերջ ի վերջոյ մարդ արարածը միշտ ալ ձգտող եղած է, ու այդ խթաններէն մին է յառաջդիմութեան: Այդքան: Ու այդ ալ բաւական է:
Ինչ որ ենք վերջ ի վերջոյ մեր մտածողութեան արգասիքն ենք, որ կու գայ դպրոցներէն, բարձրագոյնէն, ապա համալսարան ու դեռ անկէ անդի՛ն անհատական աշխատանքով ու անձնական ուժերը մէկ հաւաքականութեան մէջ պարփակելու: Սարուխանեան գծանկարով երրորդութիւնը. եկեղեցի, դպրոց, ակումբ:
Այս օրերուս, երբ արդէն Ապրիլեան եղեռնի մասին յայտարարութիւններ կ’երեւին արդէն, մեր դէմ ունինք ՀԱՐՑ մը, որ տակաւին կը սպասէ լուծումի ու մենք կը «քաշենք ու կը քաշկռտենք»: Արդեօք պիտի հասնի՞նք լուծումի մը: