Չորեքշաբթի, 25. 06. 2025

The Ghosts of Ararat: Indian author reflects on Armenian Genocide

0

Leading Hindi newspaper Jansatta presents an article by Suman Keshari in which the author presents how the Armenian Genocide unfolded and was further reflected in the works by prominent Armenian poets, writers, composers. The article reads:

After all, who today talks about the murderous dispersal of the Armenians? – Adolf Hitler, 1939

Hitler is believed to have said this whilst commenting on the genocide of Armenian residents of the Ottoman Empire during the period overlapping the end of the nineteenth century and the first two decades of the twentieth. History is witness to the inspiration this might have given him in his murderous attitude towards his enemies, and the Jews of Europe. To this day, the mere mention of Hitler’s name causes a shiver to run down our spines – but what of Armenia? It is indeed an irony that in India, nay, even the world at large, so little is spoken about what by all accounts is accepted as the twentieth century’s first act of genocide.

Prior to the Great War of 1914-8, there were approximately 2 million Armenians in the Ottoman Empire. Between 1915 and 1923 about 1.5 million of them were done to death, and the remaining half million were forced to flee. To this day Turkey refuses to acknowledge this act of genocide. Till this day most countries in the world, including India and the USA, remain silent about it – only twenty countries acknowledge this genocide – they include Russia, France, Germany, Italy, Canada, Belgium, Argentina, Bolivia and Chile.

The official position of the Turkish establishment has been that the fate of the Armenians was a result of the so-called ‘re-settlement law’ and the conditions prevailing in wartime. However, the re-settlement law was enacted on May 27, 1915 whereas the Interior Affairs minister Mehmed Pasha Bey had – under the orders of Talaat Pasha  – ordered hundreds of Armenian intellectuals, leaders, doctors, lawyers, engineers, and traders of Constantinople (contemporary Istanbul) to be killed or jailed a month earlier, on April 24.

The decimation of their entire intellectual and social leadership on a single day is why Armenians commemorate April 24 as Armenian Genocide Day. In just eight years, from 1915 to 1923, an ancient, prosperous and industrious community lost 1.5 million people, three-quarters of its size. The entire Armenian population of Anatolian Turkey had disappeared. Today, there is scarcely an Armenian family in the global diaspora which lacks a memory of someone lost to the genocide. The entire community is traumatized by loss. This year marks a century of the genocide, yet Armenians are still screaming for justice and acknowledgement for what was done to them.

The forced displacement and violence inflicted upon Armenians has a long history. But let us begin our story in the last decade of the nineteenth century. That was when the Armenian revolutionary federation, the Dashnaktsutyun augmented its demands for autonomy with the establishment of guerilla groups. This was a time when nationalist ideologies were on the rise everywhere. It was also the period when the reign of Sultan Abdul Hamid II was in perilous decline. Between 1894 and 1896, the Sultan caused thousands of Armenians to be put to death on charges of demanding autonomy and other rights. This changed little. Later, when a movement for better governance and against the Sultan’s despotism convulsed the empire at large, Armenians took enthusiastic part, in the belief that they were joining forces with democratic forces that would protect the rights of ethnic minorities. But what transpired was the opposite, because in the build-up to the First World War, the Ottoman Empire had joined the camp within which the forces of extreme nationalism were fast emerging. This was the atmosphere in which the incipient Young Turk movement was sharpening its weapons, and the outbreak of war was their political opportunity.

The Armenians lived in an area that was strategically significant, and it was their misfortune that the eastern portion of this area fell under Russian control, and the western part under the control of the Ottaman Empire. The Armenians were followers of the Christian Apostolic Church, their branch of which was established as early as the first century after Christ. In the year 301 AD, Armenia became the first state to adopt Christianity as its state religion. On the other hand, the Ottaman Empire (established centuries later) was populated in the main by Muslims.

In such a situation, when the territory of an ethnic minority is occupied by two sides at war with each other, the patriotism of that minority comes under question. Such doubts acquire a firmer basis if religious difference is added to the mix. Armenia was no exception to this pattern. When the Ottoman Empire entered the war against Russia, its ruler expected the Armenians resident in its eastern territories to come out openly against Russia. When this did not happen, the Young Turks obtained their opportunity to crush the Armenians. Between 1913 and 1918, the leadership of the Young Turks was held by three Pashas: Enver Pasha, Talaat Pasha, and Jemal Pasha. Ultra-nationalist in inspiration the three were very close to Germany. Turkey and Germany were on the same side during the Great War, whilst Russia was aligned with their opponents, the Allied Powers. The Ottomans had already decided upon a ‘final solution’ to the Armenian ‘problem’ – the first phase of which was unleashed on April 24, 1915, with the attack on Armenian intellectuals and business leaders.

In the next phase, thousands of Armenian men were rounded up for the ostensible purpose of Army recruitment. They included peasants, teachers, shopkeepers and shepherds. No social group was omitted, they were ordered to move as and when and wherever they were, immediately. Once they arrived at the collection points, there was no going back, nor were they allowed to bid goodbye to their loved ones. As for the families left behind, even amongst them few were left to tell the tale. The men who had been rounded up were not, after all, recruited into the Army, even though the Turkish Army was in need of recruits. They were forcibly made workers and porters. If they fell ill due to hunger and brutal conditions, they were either killed or left behind to die. This wasn’t all – thousands were attacked and murdered by armed gangs.

The third phase was even more remarkable. All the elderly people, women and children were ordered to march towards the Syrian desert. The Ottomans were not to be found wanting in the brutal treatment that vengeful powers mete out to women and children. So aside from being targeted by Turkish soldiers, they were also hunted down by Kurdish and other tribesmen. Famine and sickness killed them in thousands, and the wayside houses where some took shelter were burnt down. Standing fields of food-grain were destroyed. The districts of Bitlis, Agn and Kharpert saw the murder of thousands of children, many of whom were burnt alive or poisoned. Some were cut down and thrown into the Euphrates – there are stories of the river waters turning red with blood. There were also stories of forcible conversions. Armenians were not the only victims of these depradations, which included Assyrians and other ethnic minorities.

Some child survivors of this massacre were sent by the Allied powers to countries where there were Armenian immigrants. Some even came to India – there is an Armenian quarter in Calcutta, with its Apostolic Church. It is said that the first Armenians to arrive in India had been soldiers in Alexander’s army. Commercial links with Armenia go back across millennia. The first Armenian settlement is believed to have been the one in Malabar, Kerala; and during Akbar’s reign Armenian traders were reported to have been active in cities such as Agra, Calcutta, Madras, Gwalior, Surat, Lahore and Dhaka. It is said that one of Akbar’s wives was Armenian and so too, was one of the female doctors in his harem. Akbar had permitted them to live and work in India. Armenians had opened a printing press in Madras in the eighteenth century, as well as an armaments factory in Lahore. They were so populous in Calcutta that an Armenian College was opened there in 1821. Till today there is an Armenian Church there, although the population is on the decline.

So deeply embedded was the memory of genocide in their collective memory that it became the well-spring of creativity for most Armenian writers and artists. Modern Armenia lies close to the home range of Mount Ararat, the peak made famous by the Biblical story of Noah’s ark. The ark, made by Noah at Gods command to save all of earth’s animals from drowning in the cataclysmic flood, was believed to have been brought to rest by Noah at Ararat. Although the mountain lies in Turkish territory today, it remains an essential part of Armenian culture. The Armenians call their country Hayk, after their legendary patriarch, a descendant of Noah. The word Armenia is derived from the name of one of Hayk’s descendants.

 The origins of Armenian culture may be traced to the copper age, beyond 4000 BC. The fifth-century linguist Mesrop Mashtots, gave the Armenian language its script in 405-406 AD. The period following this is considered a glorious epoch in Armenian history. Mashtots remains honoured till this day, and a road in Yerevan is named after him. This January, on a trip to Yerevan, my mind was stirred by this. The naming of roads after writers and artists is a common occurrence in Armenia. There is an entire repository of ancient manuscripts in Matenadaran, in Yerevan. Museums and repositories of history, culture and the arts look after the heritage entrusted to them. You can pick up a phone today in Armenia and hear the songs of the poet and musical genius Comitas, the same man who went mad upon beholding the genocide of his people. In his poem The Unsilenceable Belfry, dedicated to Comitas, the well-known poet Paruyr Sevak commemorated the genocide in these words:

They, the murderers

Tore open the breasts of mothers,

Whose laps had nurtured our genius.

Before their eyes, they broke open

The heads of those who had once

Seeded art! 

In much the same manner, did the poet Daniel Varoujan (born 1884) dedicate a poem to his late father: 

 I came, small and alone,

To meet you, father, 

In a dark prison

Mother was ill, and I,

Rudderless, 

In that bed between mother and prison

Daniel Varoujan’s famous collection of poems entitled The Song of the Bread, was a celebration of Armenian village life and traditional myth. It was confiscated in 1915, but miraculously survived the genocide. On April 24, 1915, Daniel Varoujan, along with other Armenian intellectuals, was brutally murdered by the Turkish authorities. He was 31 years old. In his famous poem Dantesque legend, the poet, writer and public activist Yeghishe Charents (1897-1937), still revered as Armenia’s soul, described an event much like this:

Water – whispered the lips

As I crawled to the well’s rim

And looked inside, to the surface

To impenetrable darkness; only that darkness, as

I tied a rope to a bucket, swung it toward the depths,

As in a moment, it crashed into the water,

Intent, I pulled it out and looked inside again

And saw, in that instant,

Body parts shimmering in the water

There are numerous such descriptions of the genocide.  Mothers and sisters would be molested in front of children, who would be ordered to clap – failing which they would be murdered with lances in front of the women. Adam Stephen Garebian was uprooted from Anatolia in 1915, and was lucky to have survived. He took refuge in Bombay. Years later, he related the story to his son Keith, now resident in Canada, but whose childhood transpired in Bombay. Keith Garebian’s Memoirs , Pain: Journeys Around My Parentsdescribes the experience of a group of Armenians who “walked for three days without food or water. Struck low by severe hunger, cruelty and exhaustion, my grandmother agreed to give her daughter Arshe into the care of a childless couple. In my father’s fleeting memory, his middle sister was left crying under a tree, with the assurance that her mother would soon come and get her. The vision of a five year old girl with disheveled hair, weeping alone under a tree became indelibly burnt into my father’s mind.”

Every Armenian family possesses stories like this, and more frightening ones as part of its store of memories.

This year, I spent the second half of January in Armenia, where I met many people. There was talk of lost relatives, of their material culture, and of course, of the genocide, to which a museum is dedicated. But there is also awareness of the significance of September 21, 1991, when Armenia became independent of the dissolved Soviet Union, with the determination to build a new Armenia. The path ahead is hard, but it represents the re-iteration by Armenians to continue living.

 

 

 

March for 100 Years

0

By John Perron and Tamar Poladian Perron

When a descendant of famine survivors and a descendant of genocide survivors form a wonderful, loving family then go forth and multiply, their children are perhaps the most fortunate souls in the world. That awareness filled this father’s and this mother’s hearts on the eve of the 100th Anniversary of the Armenian Genocide. As night began to fall, sleep did not come easy – our minds were filled with the knowledge that if our family had resided on Armenian soil 100 years ago, this father would not have survived and this mother would not have been able to save her 4 year old daughter plus her 2 year old twins. We shed tears with the realization that our family would have been among the most unfortunate people in the world at that time.

This husband and father left his family at home and ventured into the darkness that Thursday April 23, 2015 to join other fortunate sons and daughters of the unfortunate souls who perished 100 years ago …attending a candlelight vigil in Glendale, California with well over a thousand surviving members of a revered and honorable lineage. Millions more across the globe prepared for events commemorating the 100th Anniversary of the Armenian Genocide.

At a time when Christians are once again being held up to slaughter by zealots who are blind to their own criminality and evil, the civilized world can recognize genocide. “Evil”, by its insidious nature will hold hostage all that stands in its way. The defenseless are destroyed. Goodness, decency and faith are challenged. When “evil” speaks, its voice threatens out of one side of its mouth and denies out of the other side. “Evil” will always be able to claim that the victims deserved it or that there was no option except evil doing. But “evil” is the voice of barbarians and sociopaths spoken with the language of the guilty.

When the Unified Young Armenians (UYA) organized the candlelight vigil for that Thursday evening to shed light on the events of a century ago, they were familiar with the language of “evil”. They had heard the denials and recognized the voice. They knew because it had been taught to them and their ancestors so they would know the enemy and keep the devil behind them. They knew because they had also been taught that their path is now forever forward.

Forward is the path this family’s father took when he awoke on Friday, April 24, 2015 to participate in a march for justice organized by the Armenian Genocide Centennial Committee (AGCC) with community leaders, children and the elderly – warriors all. They marched forward unified as one, over 130,000 strong, with the winds of change at their back.

On that day, the world heard from scholars as well as laborers all speaking with one voice, demanding to be heard, demanding never to be forgotten, demanding “Justice”. In Little Armenia at the corner of Hollywood Boulevard and Western Avenue, the City of Los Angeles dedicated “Armenian Genocide Square.” Just down the street, tens upon tens of thousands gathered to hear the voice of leadership, from the community’s heralded spokesman U.S. Congressman Adam Schiff to Los Angeles Mayor Eric Garcetti to Los Angeles’ first City Councilman of Armenian descent, Paul Krekorian – and many others – each using the Armenian language. City Councilman Mitch O’Farrell gave his entire speech in Armenian. Even the deaf could hear their message, since it was written on everyone’s face, even those who did not know the words. They were connected mind, body and soul.

Whether spoken at the candlelight vigil the night before by Glendale City Clerk Ardashes Kassakhian or at the commemoration organized by the United Armenian Council of Los Angeles at the Genocide Monument in Montebello the day after by the first Mayor of Montebello that is of Armenian descent,  Jack Hadjinian;  whether in English or Armenian;  the words may have been different but the message of reverence, respect, anger and justice were exactly the same. God heard the message and on April 25 in Montebello. He shed a few gentle tears in the City of Montebello on the face of this family’s mother – in the form of small raindrops on that day to symbolically soothe the good souls who gave voice to the message for the past 100 years.

Many tear s have been shed since 1915 – tears of sorrow, tears of pain, tears of remembrance. More than 130,000 strong, over one-eighth of a million people gathered in East Hollywood and raised their collective voice as they marched to honor the last 100 years. And now we share that voice. And this family, its mother and father, can plainly see in the faces of their children, and hear in the voices of the souls who passed and the souls yet to come . . . we are Armenian. We shall not go gently into that good night. We shall wipe away our tears and along with the most fortunate souls, we shall march together into the next 100 years shedding tears of joy –  as victors!
#Turkeyfailed.

——

John Perron is a political advisor and consultant for nonprofits and business enterprises. John was a candidate for Los Angeles City Council in 2014 and is President of the East Hollywood Chamber of Commerce.

Tamar Poladian Perron is an attorney and a member of the Glendale Community Police Partnership Advisory Council and Glendale Police Advisory Council. Tamar was the first Armenian Community Liaison for any Los Angeles City Councilmember and Field Representative for Michael Woo in the 13th Council District. She also served as a member of the T.C. A. – Arshag Dickranian Armenian School Board of Trustees.

Հարիւրամեակի Հունձքով 29 Շրջանաւարտներ Եւս Կ‏՛աւելնան Պէյրութի Ս.Խաչ-Հարպոյեանի Ուռճացող Փաղանգին

0

Ուրբաթ, 15 Մայիս 2015-ի երեկոյեան, Ս. Խաչ եկեղեցւոյ «Պետողլեան» սրահին մէջ տեղի ունեցաւ Հայ Կաթողիկէ Պատրիարքութեան Ս. Խաչ-Հարպոյեան Բարձրագոյն Վարժարանի շրջանաւարտից հանդէսը, նախագահութեամբ Լիբանանի Կաթողիկէ Անգլիախօս Վարժարաններու Ընդհանուր Համակարգող՝ հայր Կապրիէլ Թապէթի: Հանդիսութեան ներկայ էին Լիբանանի մօտ Հայաստանի Հանրապետութեան դեսպանութեան ներկայացուցիչ՝ Պրն. Դաւիթ Միրզախանեանը, Հայոց Ցեղասպանութեան 100-ամեակին Ոգեկոչման Լիբանանի Կեդրոնական մարմնի ատենապետուհի՝ Տիկ. Սեդա Խտըշեանը, գերապատիւ հոգեւոր հայրեր, առաքինազարդ քոյրեր, հիւրեր, ծնողներ, հարազատներ ու բարեկամներ:

Հանդիսութիւնը սկսաւ շրջանաւարտներու մուտքով, իրենց հօր ընկերակցութեամբ: Յայտագիրը կ’ընդգրկէր չորս լեզուներով արտասանուած ուղերձներ, Հայոց Ցեղասպանութեան հարիւրամեակին նուիրուած տեսերիզի ցուցադրութիւն՝ «Յիշիր» երգով, շրջանաւարտներու պար՝ «Քոչարի»: Արինա Թէփիրճեան ասմունքեց Պարոյր Սեւակի «Քիչ Ենք, Բայց Հայ Ենք» բանաստեղծութիւնը, ներկայացուեցաւ նաեւ նուագ՝ «Մուշ», Էլի Ուաննուսի, Յակոբ Բամպուքեանի եւ Նարինէ Քէշիշեանի կատարողութեամբ, խմբերգ՝ «Հայ-Հայ»,  ինչպէս նաեւ «Մամա» երգը, որուն աւարտին անոնք նուռէ զարդեր նուիրեցին իրենց թանկագին մօր:

Հայերէն ուղերձով՝ Կարպիս Նագգաշեան, արաբերէնով՝ Սալբի Կանիմեան, անգլերէնով՝ Բերլա Գանթարճեան, եւ ‎ֆրանսերէնով՝ Նշան Նորաշխարեան գեղեցկագոյն յիշատակներով հրաժեշտ տուին իրենց երկրորդ տան, ինչպէս նաեւ շնորհակալութիւն յայտնեցին իրենց երախտաշատ ուսուցիչ-ուսուցչուհիներուն, տնօրէնութեան եւ իրենց նեցուկ կանգնած ծնողներուն: Անոնք նաեւ շեշտեցին հայ վարժարան յաճախած ըլլալու հպարտութիւնը, որ, Հայոց Ցեղասպանութեան հարիւրամեակին ընդառաջ եւ միշտ, ապացոյց է որ «ցեղասպանը չկրցաւ իր երազը իրագործել, որն էր մեզ սպաննել ‎ֆիզիքապէս եւ մտապէս, որովհետեւ որպէս ազգ եւ որպէս աշակերտներ մեր ձգտումները կարելի չէ կասեցնել կամ սահմանափակել մարդկութեան դէմ ոճիր գործածներու նենգ նկրտումներով», նշեցին անոնք:

Հայր Կապրիէլ Թապէթ
Հայր Կապրիէլ Թապէթ

Օրուան նախագահ՝ հայր Կապրիէլ Թապէթ իր խօսքին մէջ ըսաւ, թէ «ցեղասպանութեան սրբադասուած նահատակները կարծես ժպտալով կ‏՛օրհնեն այսօրուան հանդէսն ու շրջանաւարտները, որովհետեւ իրենց նահատակութիւնը ի զուր չեղաւ, իրենց զոհաբերութիւնը արդիւնաւորուեցաւ, եւ ոխի գիշերուան մէջ իրենց քալած ուղին վերջ չգտաւ խաչին քով, այլ՝ յարութեան ապառաժին մօտ»: Հայր Թապէթ կոչ ուղղեց շրջանաւարտներուն՝ յիշելու, որ իրենք ունին փառաւոր պատմութիւն մը, որ կ‏՛երկարի Հայաստանի սիրտէն մինչեւ Լիբանանի գիրկը, եւ թէ իրենցմէ շատ բան խնդրուած է այս առումով, որովհետեւ իրենք շատ բան տուած ու զոհած են:

Յայտագրի ընթացքին, շրջանաւարտներ Սալբի Կանիմեան եւ Վերա Պոզոյեան վարժարանին վահանը յանձնեցին 11-րդ դասարանի երկու աշակերտներու՝ Ճոյս Մալտոսեանի եւ Մարիանա Վարդանեանի, որպէսզի գալիք սերունդը շարունակէ վարժարանին գոյերթը:

Վարժարանիս տնօրէնուհի Տիկ. Ռիթա Պոյաճեան իր փոխանցած խօսքին մէջ նշեց, թէ մեր ազգային հաւաքական գոյութեամբ կու գանք Թալաաթի ժառանգորդներուն ըսելու, թէ իրենք ձախողեցան, որովհետեւ միայն մեր մարմինները սպաննեցին ու չկրցան մեռցնել մեր ազգային ոգին, որովհետեւ մենք կեանքը եւ ոչ թէ մահը սիրող ազգ ենք, եւ կը նահատակուինք՝ մերժելով նուաստանալ ու ենթակայ ըլլալ:

Ան աւելցուց, թէ 2015 թուականը իր յատուկ յատկանշական նաեւ նաեւ Ս. Խաչ-Հարպոյեանին կրթական նուաճումներուն մակարդակով, որովհետեւ Ուսումնական Յատուկ Կարիքներ Ունեցող Աշակերտներու բաժանմունքին եւ Ամերիկեան Ծրագրի բաժանմունքին մեկնարկման զուգահեռ վարժարանը ունեցաւ նաեւ արուեստից բաժանմունքի աւարտական՝ BT3 բաժանմունքը, որուն առաջին հունձքը մեծ ուրախութեամբ կը քաղենք այս հանդիսութեան ընթացքին: Տիկ. Պոյաճեան շեշտը դնելով հայ ազգի գոյատեւման երաշխիքը հանդիսացող հայ դպրոցի դերին ու կարեւորութեան վրայ, ըսաւ, թէ Ս. Խաչ-Հարպոյեան հայաշունչ դարբնոցին մէջ հայ աշակերտը կը զինուի անհրաժեշտ գիտութիւններով, անոր ճակատը կը զարդարուի յաջողութեան պսակով, եւ անոր մէջ կը կոփուի ազգային պատկանելիութեան ոգին ու կը կերտուի անոր հայու նկարագիրը:

Վկայականներու բաշխման ժամանակ տնօրէնութիւնը գնահատանքի յուշանուէրով մը պարգեւատրեց վարժարանիս գերազանց աշակերտուհի՝ շրջանաւարտ Սալբի Կանիմեանը: Այնուհետեւ տեղի ունեցաւ աւարտական դասարանի լաւագոյն երեք միջիններ ապահոված աշակերտներու պարգեւատրումը՝ «Յարութիւն եւ Արաքսի Պոյաճեան» Ֆոնտին կողմէ, ձեռամբ Պրն. Շահէ Պոյաճեանի:

Յայտագիրը վերջ գտաւ Ս. Խաչ եկեղեցւոյ ժողովրդապետ՝ գերապատիւ հայր Սեպուհ վրդ. Կարապետեանի փակման աղօթքով:

Հանդիսութեան աւարտին, շրջանաւարտները ուղղուեցան դէպի դպրոցին շրջափակ, ուր վարժարանիս երգի ուսուցչուհի Տիկ. Սոնիկ Բամպուքեան կատարեց Քրիսթինէ Պէպէլեանի «Շնորհաւոր» երգին կատարողութիւնը: Ընթացաւարտ աշակերտները շնորհաւորութիւններ ընդունեցին, ինչպէս նաեւ տեղի ունեցաւ հիւրասիրութիւն եւ հրավառութիւն:

Լրատուական Մարմին

Հայ Կաթողիկէ Ս. Խաչ-Հարպոյեան Բարձրագոյն Վարժարանի

8 (2)226 (1)

Հայոց Ցեղասպանութեան 100-Ամեակի Ծիրին Մէջ Լիբանանահայ Վարժարաններու Երկրորդականի Բաժիններու Հունձքի Աննախընթաց Հանդիսութիւն` 296 Շրջանաւարտով

0

Բարձր հովանաւորութեամբ երեք հայ համայնքապետերուն, հովանաւորութեամբ «Կոկիկեան» հիմնարկին, նախագահութեամբ  կրթութեան եւ բարձրագոյն ուսման նախարար Էլիաս Ապու Սաապի եւ կազմակերպութեամբ Հայոց ցեղասպանութեան  100-ամեակի Լիբանանի կեդրոնական մարմինին, շաբաթ, 9 մայիս 2015-ի երեկոյեան ժամը 7:30-ին, «Ֆորում տը Պէյրութ»-ի մէջ տեղի ունեցաւ լիբանանահայ վարժարաններու աւարտական դասարաններու հունձքի հանդիսութիւն, նուիրուած` Հայոց ցեղասպանութեան 100-ամեակին: Ներկայ էին Լիբանանի հայոց թեմի առաջնորդ Շահէ եպս. Փանոսեան, Հայ կաթողիկէ վարժարաններու տնօրէններու խորհուրդի նախագահ Գէորգ Ծ. վրդ. Եղիայեան, ՄԱՀԱԵ Միութեան կեդրոնական մարմինի ատենապետ պատ. Րաֆֆի Մսըրլեան,  կրթութեան եւ բարձրագոյն ուսման նախարար Էլիաս Ապու Սաապի ներկայացուցիչ Խալիլ Սայքալի, Պուրճ Համուտի քաղաքապետ Անդրանիկ Մսըրլեան, «Կոկիկեան» հիմնարկի նախագահ Միշել Կոկիկեան, պետական երեսփոխաններ, հայ քաղաքական երեք կուսակցութիւններու, ազգային մարմիններու, միութիւններու եւ կրթական խորհուրդներու ներկայացուցիչներ, ծնողներ եւ հիւրեր:

Լիբանանի եւ Հայաստանի քայլերգներու ունկնդրութենէն ետք օրուան հանդիսավար Արամ Գարատաղլեան հրաւիրեց 296 շրջանաւարտները, որոնք բեմ բարձրացան «Սարդարապատ» յաղթերգի հնչիւններուն ներքեւ:

Բացման խօսքը արտասանեցին Հայոց ցեղասպանութեան 100-ամեակի Լիբանանի կեդրոնական մարմինի անդամներ Նազելի Աւագեան` հայերէնով, իսկ Արտա Եանիքեան` արաբերէնով:

Նազելի Աւագեան աննախընթաց ու պատմական նկատեց սոյն հանդիսութիւնը, որովհետեւ առաջին անգամն է, որ լիբանանահայ երկրորդական վարժարաններ առիթն ու պատեհութիւնը կ՛ունենան միասնաբար աւարտական հանդէս կատարելու եւ իրենց հունձքը մեր ժողովուրդին ներկայացնելու: «Այսօր հայ դպրոցն է, որ կը մեծարուի: Հայեցի դաստիարակութիւնն է, որ կ՛արժեւորուի, որովհետեւ անգամ մը եւս կը հաստատուի այն ճշմարտութիւնը, թէ հայ դպրոցը միայն ուսում եւ կրթութիւն փոխանցելու վայր մը չէ, այլ նաեւ հայապահպան օրրան մըն է եւ ազգակերտումի սրբազան դարբնոց մը», շեշտեց Աւագեան` աւելցնելով, որ ներկայ 296 վկայուող աշակերտներուն մէջ անկասկած ներկայ են մեր մէկուկէս միլիոն սուրբ նահատակները` իրենց մտածումներով, կամքով ու տեսիլքով: Աւագեան 296 շրջանաւարտներու մէկ յարկի տակ համախմբուիլը իրարմով գօտեպնդուելու իւրայատուկ եւ հպարտալի երեւոյթ մը նկատեց` շեշտելով, որ այս օրը յաղթանակի օր է լիբանանահայութեան համար, որովհետեւ այս շրջանաւարտները կու գան միանալու 100-ամեայ մեր երթին` նոր եռանդ, նոր ուժականութիւն եւ կորով տալու համար հայութեան եւ Հայաստանին ի խնդիր ի գործ դրած մեր ջանքերուն, կու գան նոր աւիւն եւ նոր խանդավառութիւն տալու լիբանանահայութեան եւ անոր ազգային կեանքի զարգացման ծրագիրներուն:

Արտա Եանիքեան իր խօսքին մէջ յայտնեց, որ ազգերու պատմութիւնը լեցուն է տառապանքներով ու չարչարանքներով, պատմութիւնը վկայ է, որ մեր հայրենիքը եւս հեռու չէ այս իրականութենէն: Հայ ազգը ենթարկուած է Ցեղասպանութեան, սակայն այս արարքը պատճառ եղած է, որ հայութեան հաւատքը զօրանայ եւ առաւել եւս ան կառչի ազգապահպանման իր առաքելութեան: Ան նկատել տուաւ, որ Հայոց ցեղասպանութեան 100-ամեակի Լիբանանի կեդրոնական մարմինը որոշած է լիբանանահայ բոլոր վարժարաններու երկրորդական բաժինի աշակերտներուն խորհրդանշական վկայականներ յանձնել, որովհետեւ մեր աշակերտները մեր ապագայի յոյսն են եւ իրենցմով է, որ պիտի իրականացնենք մեր երազներն ու յոյսերը:

Խօսքը ուղղելով աշակերտներուն` Եանիքեան յորդորեց զիրենք չմոռնալ իրենց պատմութիւնը, որ արեւելքին շնորհեց յատուկ մշակոյթ եւ քաղաքակրթութիւն: «Մենք ողջ ժողովուրդ ենք, կը հաւատանք կեանքին եւ կ՛ապաւինինք Աստուծոյ: Մեր նախահայրերուն զոհողութիւնները հասցուցին ձեզ այս մակարդակին` իրականացնելով ձեր երազները: Հետեւաբար գիտակից եղէք ձեր պատասխանատուութիւններուն», յորդորեց Եանիքեան եւ եզրափակելով իր խօսքը Լիբանանին մաղթեց խաղաղութիւն եւ յարատեւ վերելք:

Շրջանաւարտներուն անունով խօսք առին Մհեր Գաբլանեան` հայերէնով եւ Մարիա Մարտիրոսեան` արաբերէնով:

Մհեր Գաբլանեան եզակի նկատեց սոյն պահը եւ ըսաւ, որ իրենց ուսումնառութեան 15 տարիներուն բնաւ չէին պատկերացուցած, թէ նման հանդիսութեամբ մը պիտի վկայուէին հայ դպրոցէն: Ան նկատել տուաւ, որ տարբեր միջավայրերէ եւ տարբեր վարժարաններէ եկած են բոլորը, սակայն զիրենք միացնող առիթը Հայոց ցեղասպանութեան 100-ամեակն է, համահայկական մեր դատն ու տեսլականն է, ազատ մարդու, անկախ պետականութեան եւ միացեալ հայրենիքի գաղափարն է: «Մենք կը ներկայացնենք Ցեղասպանութեան ժառանգորդներուն  չորրորդ սերունդը: Թշնամին ուզեց մէկ հայ ձգել, այն ալ` թանգարանին մէջ: Այսօր մենք 296 հայ ենք, ոչ թէ թանգարանին մէջ, այլ պատմութեան մա՛յր էջին վրայ», հաստատեց Գաբլանեան` աւելցնելով, որ մենք ներկայ ենք մեր դպրոցներով, կրթական մշակներով, պահապան զինուորներն ենք մեր մշակոյթին եւ ունինք հայկական հարուստ քաղաքակրթութիւն: Ան նաեւ շեշտեց, որ յաղթեցինք մեր կրթական փայլուն պատրաստութեամբ, մեր հայեցի դաստիարակութեամբ, մեր ճակատագիրին տէրը ըլլալով եւ շնորհիւ մեր ծնողներուն, որոնք վստահեցան հայ դպրոցին»:

Մարիա Մարտիրոսեան իր կարգին յայտնեց, որ Հայոց ցեղասպանութեան 100-ամեակին եւ Շուշիի ազատագրութեան  տօնին զուգահեռ, հաւաքուած ենք ստանալու մեր վկայականները, որոնք մեր դիմաց պիտի բանան կեանքի նոր հորիզոններ: Մարտիրոսեան ըսաւ, որ 100 տարի առաջ թուրքը ծրագրուած ձեւով ջարդեց հայ ազգը եւ կարծեց, որ մեր մտաւորականները սպաննելով պիտի բնաջնջէ մեզ, սակայն մենք վերստին ծնանք փիւնիկի նման: «Մենք կը ներկայացնենք ազգ մը, որ չի մոռնար եւ միշտ հաշիւ կը պահանջէ», հաստատեց Մարտիրոսեան` աւելցնելով, որ մենք չենք ողբար մեր անցեալին վրայ, որովհետեւ անցեալը մեզի կը սորվեցնէ ապագան կերտել, եւ ան որ անցեալ չունի` ներկայ եւ ապագայ ալ չունի: Ան հաստատեց, որ հայութիւնը կը յարգէ իր պատմութիւնը, կը պահէ իր ազգութիւնը եւ կը դիմադրէ մինչեւ իր վերջին շունչը: «Կ՛ուխտենք, որ պիտի շարունակենք մեր նախահայրերուն կտակը, պիտի կրենք ջահը եւ կերտենք փառքով լեցուն պատմութիւն մը», եզրափակեց Մարիա Մարտիրոսեան:

Այնուհետեւ խումբ մը շրջանաւարտներ մեկնաբանեցին Անահիտ Սիմոնեանի «Իմ Հայաստան» երգը, որուն փորձերուն հետեւած էր Գայեանէ Մարկոսեան:

ՄԱՀԱԵ Միութեան կեդրոնական մարմնի ատենապետ պատ. Րաֆֆի Մսըրլեան իր պատգամին մէջ նկատել տուաւ, որ Հայոց ցեղասպանութիւնը իբրեւ պատմական ծրագրուած ոճիր նպատակադրած էր ոչ միայն հայը արմատախիլ ընել իր պապենական հողէն եւ հայրենիքէն, այլ նաեւ քանդել եւ ոչնչացնել հայ ժողովուրդի դարերու մշակոյթը եւ ջնջել գոյատեւելու որեւէ կարելիութիւն` աւելցնելով, որ ցեղասպանութեան ունեցած ազդեցութիւնը կը գերակշռէ 1915 թուականը եւ իր անմիջական ազդեցութիւնը ունի հայ ժողովուրդի յաջորդ 50 տարիներու զարգացման վրայ: Պատուելին հարց տուաւ, թէ ի՞նչ պիտի ըլլային հայ ժողովուրդի իրականութիւնը, մշակոյթը, զարգացումը եւ պատմութիւնը, եթէ ցեղասպանութիւնը չիրագործուէր: Ան շեշտեց, որ 100-ամեակի ոգեկոչման մէջ անհրաժեշտ է կեդրոնանալ ցեղասպանութեան ճանաչման, պահանջատիրութեան եւ իրաւունքներու հատուցման պայքարի շարունակման անհրաժեշտութեան վրայ, որոնց մէջ իր դերը ունի 100-ամեակի շրջանաւարտներու այս սերունդը: Պատ. Մսըրլեան խօսքը ուղղելով շրջանաւարտներուն ըսաւ. «Կառչա՛ծ մնացէք մեր լեզուին, պատմութեան, մշակոյթին եւ արժէքներուն: Հաւատարի՛մ եղէք մեր արդար դատին ու իրաւունքներուն եւ պատասխանատուութեան գիտակցութեա՛մբ շարունակեցէք մեր պայքարը»:

Հայ կաթողիկէ վարժարաններու տնօրէններու խորհուրդի նախագահ Գէորգ Ծ. վրդ. Եղիայեան արաբերէնով իր ելոյթին մէջ անդրադարձաւ ցեղասպանութեան գործած աւերին` հաստատելով, որ հայ ժողովուրդը զոհ գնաց 20-րդ դարուն գործուած առաջին ցեղասպանութեան, որ մինչեւ օրս ուրացումի եւ ժխտողականութեան ենթարկուած է Թուրքիոյ կողմէ: Ան շեշտեց, որ սոյն վկայականաց բաշխումը ապտակ մըն է` ոճրագործներուն ուղղուած: «Դուք հունձքն էք 100-ամեակին: Դուք հունձքն էք Լիբանանի փայլուն ապագային: Դուք հունձքն էք իրաւունքին եւ արդարութեան: Դուք հունձքն էք լոյսին եւ ազատութեան: Դուք մեր հպարտութիւնն ու յոյսն էք», հաստատեց Գէորգ Ծ. վրդ. Եղիայեան:

Ապա խումբ մը շրջանաւարտներ ներկայացուցին բանաստեղծական կտորներու փունջ մը, որուն փորձերուն հետեւած էր Իրմա Տէտէեան:

Այնուհետեւ Լիբանանի հայոց թեմի առաջնորդ Շահէ եպս. Փանոսեան իր խօսքը ուղղելով շրջանաւարտներուն յայտնեց, որ զիրենք մէկ բեմի վրայ համախմբուած տեսնելը անփոխարինելի ուրախութիւն պատճառող փորձառութիւն է: Առաջնորդ սրբազանը հաստատեց, որ մեզ կանխող սերունդները չլուծուեցան, չձուլուեցան, այլ կեանք կերտեցին, որպէսզի հաւատարիմ մնան մեր ազգի անցեալին, մեր հաւաքական տեսիլքներուն, իղձերուն եւ պատմութեան: «Այս պահը ձեզ կը դնէ պատմութեան պատասխանատուութեան դիմաց: Ազգային միեւնոյն գիտակցութեամբ եւ նուիրումի կամքով ու տեսիլքով վարեցէք ձեր կեանքը: Գալիք ժամանակներուն մեր հաւաքական կեանքը նորոգեցէք եւ ամրացուցէք սիրոյ, միութեան եւ գործակցութեան ցանկալի նոր ընթացքով», շեշտեց սրբազանը` մաղթելով, որ այս շքեղ տեսարանը պատահականութիւն չմնայ իրենց կեանքին մէջ, այլ վերածուի մնայուն հոգեվիճակի մը` յորդորելով զիրենք իրենց շնորհներով ու կարողութիւններով ծառայելու հայ ազգին եւ իրենց նուիրումի օրինակին ընդմէջէն պատիւ բերելու Լիբանանին, հայութեան ու Հայաստանին, ինչպէս նաեւ զօրակցելու հայ վարժարանին, որպէսզի անոր ամրութիւնը չխախտի եւ մեր ինքնութիւնը չաղաւաղուի:

Աւարտին հանդիսավարը վարժարան առ վարժարան հրաւիրեց շրջանաւարտները, որպէսզի ստանան իրենց վկայականները: Հանդիսութեան մասնակցող հայկական վարժարաններն էին` Ազգային Եղիշէ Մանուկեան քոլեճ, Ազգային Լ. եւ Ս. Յակոբեան քոլեճ, Ազգային Յառաջ – Գ. Կիւլպենկեան վարժարան, Այնճարի Հայ աւետարանական երկրորդական վարժարան, Հայ աւետարանական կեդրոնական բարձրագոյն վարժարան, Հայ աւետարանական Շամլեան-Թաթիկեան վարժարան, Հայ աւետարանական քոլեճ, Մեսրոպեան արուեստից վարժարան, Հայ կաթողիկէ Մեսրոպեան բարձրագոյն վարժարան, Հայ կաթողիկէ Ս. Խաչ – Գ. Հարպոյեան բարձրագոյն վարժարան, Հայ կաթողիկէ Հռիփսիմեանց բարձրագոյն վարժարան, ՀԲԸՄ Դարուհի Յովակիմեան վարժարան, Համազգայինի Մ. եւ Հ. Արսլանեան Ճեմարան, Սահակեան-Լեւոն Մկրտիչեան քոլեճ:

Պէյրութի ԹՄՄ Երուանդ Օտեան Թատերախումբի «Գարնան Երեք Օրերը» Թատերախաղը

0

Լիբանանահայ թատերասէր հանրութիւնը 7-էն 10 Մայիսին յաջորդաբար Յակոբ Տէր Մելքոնեան թատերասրահէն ներս առիթը ունեցաւ վայելելու Թէքէեան Մշակութային Միութեան Երուանդ Օտեան թատերախումբի ներկայացուցած «Գարնան Երեք Օրերը» թատերախաղը, նուիրուած Հայոց Ցեղասպանութեան 100 ամեակին:

Թատերախաղին Կալա ելոյթը տեղի ունեցաւ Կիրակի 10 Մայիս 2015-ի երեկոյեան ներկայութեամբ ԹՄՄ Հիմնադիրներու Մարմնի ատենապետ՝ Պետ. նախկին երեսփոխան ընկ. Յակոբ Գասարճեանի եւ անդամներուն: Ներկայ էին Լիբանանի մօտ ՀՀ հիւպատոս Պրն. Աշոտ Վարդանեանը, ՌԱԿ Կեդրոնական Վարչութեան ատենապետ՝ ընկ. Մայք Խարապեանը, ՌԱԿ Լիբանանի Շրջանային Վարչութեան ատենապետ՝ ընկ. Միքայէլ Վայէճեանն ու անդամները, Համազգային Մշակութային Միութեան Լիբանանի Շրջ. վարչութեան ատենապետ Պրն. Յակոբ Լատոյեանը, միութենականներ, թատերախումբին բարեկամներ եւ մշակութասէր հանրութիւն մը:

Untitledc

Թատերախաղին հեղինակն ու բեմադրիչն էր ծանօթ բեմադրիչ ու թատերագիր Վաչէ Ատրունի, որ իր խօսքին մէջ կը գրէ, թէ «Ես իմ մեծ հօրս խոստացեր էի բան մը ընել յանուն մեր պահանջատիրութեան: Կրցածս այս թատերգութիւնն է… կրցածս այս թատերախաղն է»:

Թատերախումբը կը բաղկանար 8 դերասաններէ՝ Տիրան Սարգիսեան (Կիւտաւ Մազէ), Յարութիւն Թորոսեան (Շանթ Յովակիմեան), Կասիա Թոփուշեան (Ժասմէն Օքուլ), Սթէֆանի Ղուկասեան (Սօֆի), Պէթի Սարգիսեան (Թուրք հիւպատոս), Մակի Վասիլեան (քարտուղարուհի), Առնօ Ճինանեան (Ոստիկան) եւ Կարօ Պասմաճեան (վկայ):

IMG_0806

Թատերախաղը բաղկացած էր երկու արարներէ. նիւթը կը խօսէր թուրք դեսպանի մը մասին, որ Լիւքսամպուրկի այգիին մէջ հայ համալսարանական ուսանողի մը ներկայութեամբ կ’անհանգստանայ ու կ’իյնայ գետին: Հայ համալսարանակին օգնութեամբ կը փոխադրուի հիւանդանոց, սակայն կ’ամբաստանուի որպէս ահաբեկիչ ու կը բանտարկուի: Սակայն կը բացայայտուի, թէ դեսպանը իր շաքարախտին պատճառով անհանգստացած ու ինկած է գետին ու հայ երիտասարդը օգնած է անոր, որպէսզի հիւանդանոց փոխադրուի:

Հայ երիտասարդը կ’օգնէ թուրք վիրաւորը որպէս մարդկութիւն, սակայն իր հայու արժանապատուութիւնը չի ներեր որպէսզի անկէ արժէքաւոր ոսկի մետալ ստանայ յիշեցնելով հայու պահանջատիրութիւնը:

Զարթօնքի հետ կատարած հարցազրոյցի մը ընթացքին Վաչէ Ատրունի խօսելով «Գարնան Երեք Օրերը» թատերախաղին մասին կ’ըսէ. «Թէեւ նիւթը իր մէջ երեւակայական պատկերներ կը ներառէ, սակայն մեծաւ մասամբ հիմնուած է իրական դէպքերու վրայ: Գեղարուեստականօրէն ներկայացուած են դէպքեր, որոնք իրականացած են»:

Թատերգութեան նիւթը ժամանակակից էր եւ լեցուն պատգամներով, իրապաշտութեամբ մօտենալու ճշմարտութիւններուն եւ առարկայականօրէն քննելու թուրքերու դիւանագիտութիւնը:

ՀՐԱՅՐ ՏԱՂԼԵԱՆ

 

Յիշողութեան Վկայարան Աղբիւրը

0

*ԳԱՌՆԻԿ ԳԱԶԱԶԵԱՆ*

ԿԸ ՅԻՇԵՄ

        Հայ ժողովուրդի հաւաքական յիշողութեան մասնիկս, հարիւրամեայ հեռաւորութենէ, հասունութեան տարիքիս, ցեղասպանութեան ցաւին տարողութիւնը պահած էութեանս մէջ, հարիւրամեակի տարելիցին յանդգնութիւնը ունեցայ գրի առնելու անցեալի այն տխուր դէպքերը, որոնք՝  նոյնպէս իւրաքանչիւր հայի հարազատներուն անցեալին մաս կազմած են:

        Վերապրողներու սերունդս օրին չի կրցանք բանաւոր վկայութիւնները գրի առնել: Ծնողներ իրենց կենդանութեան չ’ուզեցին իրենց անցեալի դառն յուշերը երեւան հանել: Փականքի տակ դրած էին դաժան օրերու իրողութիւնը իր ամբողջութեանը մէջ:

        Կը յիշեմ այն քարակերտ մէկ մեթր բարձրութեամբ աղբիւրը եզերուած արաբատառ օսմաներենով քանդակուած, զորս տեսած եմ յիսնամեակ մը առաջ, եւ ամբողջ յիսնամեակ մը դարձած էր զիս տանջող մղձաւանջը, կոտտացող ցաւը մինչեւ այսօրս, եւ մնալու ինծի հետ ընդմիշտ:

        Յիսնամեակ մը առաջ էր, հօրեղբօրս հետ շրջապտոյտ կամ խորքին մէջ ուխտագնացութիւն էր, գտնելու իր եւ իմ հօր ծննդավայրը եղող Մարաշի մէջ (Գերմանիկ) հօրենական օճախը՝ «Ուզուն Օլուխ» կոչուած թաղամասին մէջ: Տեղացիներու հետ որոշ հարց ու փորձէ յետոյ, կարելի չեղաւ ճշդել վայրը, իսկ հօրեղբօրս վեց տարեկան երեխայի մանկական յիշողութեամբ դժուար եղաւ կողմնորոշուիլ: Յանկարծ մտաբերեց իրենց տան մօտակայքը եղող Գերմանական հիւանդանոցը, ուր իր հօրեղբայրը՝ Յովհաննէս Խօճան, այդ հիւանդանոցին մէջ պաշտօնավարած էր: Հիւանդանոց տանող ճամբուն անկիւնադարձին կանգնած էր վերը նշուած այն քարակերտ աղբիւրը որ եղած էր Մագատ (Մարգարիտ) անունով Մամիկիս սպաննութեան վայրը: Ահա այդ աղբիւրը որ դարձաւ ականատեսի վաւերական վկայագիրը իմ յիշողութեանս մէջ Մագատ մամիկիս մահուան վայրը: Թէեւ ծերունազարդ Մագատ մամիկիս սպաննութեան շուրջ շատ քիչ տուեալներ կցկտուր եւ քողարկուած մանրամասնութիւններ լսած էի մեր տարեցներէն:

        Մարաշի Վերջին Աղէտը կամ «պէօյիւք ղըթալ» թրքերենով մեծ ջարդը, սկսած էր 1920 Յունիս 21-ին: Դաշնակից ուժերու մաս կազմող ֆրանսական բանակը մօտ երեք հազար զինուոր, որոնց հետ գումարտակ մը հայ լէգէոնականներ մօտ չորս հարիւր զինուոր կը փոխարինէին Անգլիական ուժերը 1914 Նոյեմբեր-Դեկտեմբեր ամիսներուն, հոգատարութեան տակ առնելով ամբողջ Մարաշը:

        Թրքական ազգայնական ուժերը, Իթթիհատական երեւելի պարագլուխները՝ Տոքթ. Մուսթաֆա, Գատը Րիզա, Քէօր օղլու Ալի Պէյ, Հասիպ Էֆենտի սկսած էին կազմակերպել զինեալ շարժումներ, մեծաթիւ հրոսակ «չէթէ»ներ լաւապէս զինուած, օժանդակութեամբ Քեմալականներու միացեալ ջանքերով, պահանջելով անյապաղ ֆրանսական հոգատար ուժերու հեռացումը ամբողջ Կիլիկիոյ շրջանէն: Յատկապէս Քեմալականները մեծ ջանք կը գործադրէին տիրանալու Մարաշին, որ հարուստ էր ցորենի պաշարներով, իսկ մօտակայ Մալաթիա եւ շրջակայքը մատնուած էր սովի:

        Աղէտի ազդանշանը տրուած էր Յունուար 21-ին զինարձակումով: Հայութիւնը խուճապի մատնուած էր, զարկ, կրակոց, պայթիւն, հրդեհ ամէն շրջան: Ժողովուրդը կը ջանար ապաստանիլ առաւելաբար եկեղեցիներու մէջ: Մեծ մայրս իր երեք որդիներով, մեծը տասներկու, միջակը տասը, փոքրը վեց տարեկան կը ջանար կողմնակի փողոցներով հասնիլ մօտակայքը եղող Ֆրանչիսկեան հայրերու վանքի եկեղեցիի շրջափակը, ուր արդէն տեղակայուած էին ֆրանսական զինուորներ, եւ հայ լէգէոնականներ: Վանքի համալիրը գտնուելով բարձունքի վրայ, երեք կողմերով ապահով շինութիւն, բացի ճակատամասը, որ թիրախ դարձած էր անդադար զինարձակութեան: Ըստ տուեալներու Մարաշ եւ շրջակայքը իր գիւղերով, կը հաշուէր մօտ ութսունվեց հազար հայութիւն, իսկ քաղաքամասի կեդրոնի հայութիւնը մօտ քսաներկու հազար: Աղէտեն ետք ողջ մնացած էր միայն մէկ երրորդը:

        Ծերունազարդ Մագատ Մամիկը, որ տունը մնացած էր առաջին օրը, յաջորդ առտու ցաւարով պատրաստած եղինձը (փիլավ) սափորի մէջ լեցուցած, արմուկին անցուցած կապոցով կը ջանար ամայի փողոցներով հասնիլ եւ միանալ հարազատներուն: Ահա ճիշդ այդ աղբիւրին մօտ, հեռուէն մինարեթի բարձունքէն արձակուած փամբուշտը ծանրօրէն կը վիրաւորէր Մագատ մամիկը, իսկ երկրորդ փամբուշտը (տըմ-տըմ) կը խրուէր սափորին մէջ, դուրս գալով յատակէն: Ի դէպ այդ սափորը, որ յետագային դժբախտաբար նորոգուած, կը մնայ որպէս յուշ: Արիւնլուայ Մագատ Մամիկը, կը հասնէր Ֆրանչիսկեան եկեղեցւոյ շրջափակը, ու կը մահանայ տեղւոյն վրայ առանց կարենալ ներս մտնելու: Ուշ գիշերին մթութեան մէջ հայ լէգէոնական մը, գետնէն սողալով քաշկռտելով ներս կը բերէ անշունչ դիակը եւ արիւնոտած սափորը: Յաջորդ օրերուն այդ արիւնլուայ եղինձը լուացուելէ յետոյ եղած էր մի քանի օրուայ ուտելիք հարազատներուս: Յատկապէս այդ յուշը մնացած էր հօրս յիշողութեան մէջ անջնջելի:

        Որոշ լրացումներ կարելի եղաւ գտնել, Անգլերէնով գրուած «Մարաշի Առիւծներ»ը գիրքին մէջ: Հայասէր, մարդասէր, ծառայասէր Ամերիկացի հեղինակ տօքթ. Սթենլի Քըրր, ականատեսի վկայութիւնները կարդալով նոր լոյս կը սփռէր միտքս չարչրկող անլոյծ հարցերուն: Պրն. Սթենլի Քըրր երիտասարդ տարիքին նշանակուած էր Ամերիկեան նպաստամատոյցի (Նիր Իսթ Րըլիֆ) Մարաշի շրջանի կեդրոնի վարիչ 1919-1922 տարեշրջանին: Յետագայ մի քանի տարիներուն ուսումը կը շարունակէր Փենսիլվանիայի համալսարանը, 1925-ին կը վերադառնար Լիբանան, նշանակուելով Ամերիկեան Համալսարանի դասախօս, Քիմիայի բաժանմունքի, մօտ չորս տասնամեակ: Առի ի վարձատրութիւն իր երկարամեայ ծառայութեան կ’արժանանար Լիբանանեան պետութեան կողմէ Մայրենիներու Արժանեաց շքանշանին: Նիւ Եորքի մէջ, 1973-ին, հեղինակած է իր յուշերու գիրքը «Մարաշի Առիւծներ»ը Կիլիկիոյ եւ յատկապէս Մարաշի վերջին աղէտին ականատեսի վկայութիւնը:

        Գիրքին մէջ նշուած Ֆրանչիսկեան վարդապետներէն, հայր Մարթէն Միւրէ, կը նկարագրէ սոսկալի տեսարանները իր դիտարանէն դիտուած, այրուող Սուրբ Աստուածածին, Սուրբ Գէորգ, եւ Աւետարանական առաջին եկեղեցիներու բոցերը, մինարեթներու աշտարակներէն նշանառու թուրք չեթեներու անմարդկային մահացու անխնայ կրակոցները փախչողներու վրայ:

        Ահա ճիշդ այդպէս, մինարեթի բարձունքէն կրակած էին Մագատ մամիկին վրայ, հեռուէն պոռալով՝ «Մագատ էրզախ մը կէօթիւրիորսուն» զինամթերք կը տանիս՞, մահացու վիրաւորելով: Ֆրանչիսկեան վանքին մէջ ապաստանած հայուհի Մագրուհի Տէր Օհանէսեան իր օրագրութեան մէջ նշած էր «վանքին ծայրամասի հողատարածքը դարձած էր գերեզմանը զոհուած հայերու, եւ յատկապէս առաջին օրուայ զոհերը՝ ֆրանսացի գաբիթեն Պենետեթթի եւ չորս զինուոր սուրհանդակներու»: Միայն 95 տարի վերջ կրցայ բացայայտել, թէ ուր է հէգ Մագատ մամիկիս աճիւնները: Ան կը հանգչի Ֆրանչեսկեան հայրերու վանքին ծայրամասի համայնական փոսին մէջ, հետեւելով գիրքի մէջ տպագրուած քարտէզի նշումներուն:

         ԿԸ ՊԱՀԱՆՋԵՄ

        Մեծ երազի տեսլապաշտը, զէյթունցի արմատներով, Մարաշ ծնած Գերսամ Ահարոնեան ցեղասպանութեան յիսնամեակի առթիւ «ԿԸ ՊԱՀԱՆՋԵՆՔ» կարգախօսի նախերգանքը հնչեցուցած էր ԳԱԼ ՏԱՐԻ ՎԱՆ գաղափարախօսութեամբ: Այսօր անկախ հայրենիքով, ամրակուռ բանակով, ազատատենչ Արցախով, սփիւռքահայութեան հաստատակամ պահանջատիրութեան անկոտրում կամքով, ազատագրական պայքարի ծնունդ հայ երեք ազգային կուսակցութիւններու առաջնորդութեամբ, պայքարի նոր կարգախօսով, սրբազան զոհողութեան պատրաստ նոր սերունդով, օժտուած բարձրագոյն կրթութեամբ պիտի կրնան թակել աշխարհի որեւէ իրաւական եւ քաղաքական ամբիոն, ոչ թէ աղերսելու, այլ ՊԱՀԱՆՋԵԼՈՒ ցեղասպանութեան հետեւանքներու հաշուետուութիւնը, արդար հատուցումը, վերատիրանալու մեր պապենական պատմական հայրենիքին, որ հազարամեակներ եղած է մեր ժողովուրդի օրրանը:

        Վեց դարի անցեալ ունեցող եկուոր Օսմանեան, Քեմալական, կամ Արդի Թուրքեր, դուք ժառանգորդներն էք Ձեր նախինիներուն, դուք պատասխանատու էք մեր պապերուն դէմ կատարուած եղեռնագործութեան, ցեղասպանութեան: Պիտի հատուցէք անպայման, եթէ կ’ուզէք քայլ պահել քաղաքակիրթ աշխարհի մարդկութեան հետ: Հայ ժողովուրդի արդար դատը անժամանցելի է:

        Ցեղասպանութեան հարիւրամեայ տարելիցին առիթով, Երեւանի հեռատեսիլէն ցոյց տրուող յայտագրին, Ծիծեռնակաբերդի յուշահամալիրի անմառ կրակին առջեւ, ծնրադիր գլուխ խոնարհող, ազնիւ մարդ, համամարդկային արժէքներու հաւատացող, հայրենիքէն վտարանդի, երկար տարիներու քաղբանտարկեալ, ազգութեամբ թուրք, ներկայիս Գերմանիա բնակող, հայոց ցեղասպանութեան ներողութիւն հայցող, քաղաքական գործիչ, Ռեճեփ Մարաշլը, Ձեր վերաբերմունքը խորապէս յուզեցին, մխիթարեցին, թեթեւցուցին ցաւիս փոքր մասը: Սակայն ըսէ ինծի կրնա՞մ չի ՅԻՇԵԼ, մոռնալ հէգ մամիկիս, մեծ քեռիիս տիկնոջ սպաննութիւնը, Մարաշի զօրանոցի դրան առջեւ, եւ նաեւ հարազատներ որոնց մասին երբեք չենք գիտցած: բայց եւ այնպէս քեզի «թեշեքքիւր»:

        Հարիւրամեակի առթիւ Ռեճեփ Էրտողան փաշան ի լուռ աշխարհի կը յայտարարէր «տխուր դէպքեր», «հասարակաց ցաւ»-ի մասին եւ ոչ թէ ցեղասպանութեան իրողութեան: Ինք թող յիշէ իր ցաւը Կալիփոլիի, կամ արեւելեան ճակատի Սարիղամիշի սառնամանիքին մահացած հազարաւոր պատերազմող զինուորներու կորուստը, եւ ոչ թէ հայ անզէն քաղաքացիի, անմեղ զոհերու միջեւ հաւասարութիւն դնելը որպէս «երկուստէք ցաւ»: Գձուձօրէն կը խօսի պատմական փաստաթուղթերու առկայութեան: Արդեո՞ք կրնայ ըսել ինծի՝ Ատանայի մարդահամարի տոմարներու մէջ արձանագրուած մօրս հարազատները ու՞ր են, ովքեր են: Մայրական տոհմածառի վրայ երեւցող, միայնակ մնացած անուն մը՝ տարաւ իր հետ անդենական խոր ծերութեան մէջ:

        Օ’ն յառաջ, նոր մեկնակէտ, նոր երթ յետ ցեղասպանութեան հարիւրամեայ տարելիցին, նոր մարտավարութեամբ, քաղաքակիրթ աշխարհի առաջ նոր առաջադրանքներով՝ բարձրաճակատ ըսելու աշխարհին՝  ԿԸ ՅԻՇԵՆՔ ՈՒ ԿԸ ՊԱՀԱՆՋԵՆՔ:

 

 

Ծանօթ Ընկերներ «Զարթօնք»ի Խմբագրատան Մէջ

0
?????

Երկուշաբթի 11 Մայիս 2015-ին յետմիջօրէին «Զարթօնք»ի խմբագրատուն այցելեց  նախկին լիբանանահայ այժմ ամերիկաբնակ՝ «Զարթօնք»ի նախկին օգնական խմբագիր Ընկ. Հրաչ Սեփեթճեան, որուն կ’ընկերակցէր իր հայրը՝ ծանօթ գրող եւ հրապարակագիր Ընկ. Արամ Սեփեթճեան:

Հանդիպումը առիթ մը հանդիսացաւ զրուցելու հինէն ու նորէն, ինչպէս նաեւ միասնաբար արծարծելու ամերիկահայ ու լիբանանահայ գաղութները յուզող հարցեր:

Նշենք, թէ Ընկ. Հրաչ Սեփեթճեան ՌԱԿ-ի արեւմտեան Ամերիկայի օրկան՝ «Նոր Օր» շաբաթաթերթի խմբագրական կազմի անդամ է եւ  Լոս Անճելըսի Հ.Բ.Ը.Մ. Մանուկեան-Տեմիրճեան վարժարանի հայերէն բաժանմունքի վարիչը:

Լիբանանահայ Աշխոյժ Շաբաթավերջ՝ «Գարնան Երեք Օրերը» Թատերախաղի Կալան

0

«…Ի՞նչ րինք մինչեւ այսօր, ի՞նչ պիտի ընենք գալիք օրերուն:

Ես իմ մեծ հօրս խոստացեր էի բան մը ընել յանուն մեր պահանջատիրութեան:

…Կրցածս այս թատրերգութիւնն է… կրցածս այս թատերախաղն է»:

Վաչէ Ատրունի

Կիրակի 10 Մայիս 2015-ի երեկոյեան «Յակոբ Տէր Մելքոնեան» թատերասրահին մէջ՝ ՌԱԿ-ի, եւ ԹՄՄ-ի ղեկավարութեան ինչպէս նաեւ քոյր միութիւններու ներկայացուցիչներու եւ մշակութասէր հանրութեան ներկայութեամբ տեղի ունեցաւ ԹՄՄ Երուանդ Օտեան Թատերախումբի «Գարնան Երեք Օրերը» թատերախաղի կալան:

_MG_6534 low

Խորունկ եւ իմաստալից թատրերգութիւնը հմտօրէն հեղինակուած ու բեմադրուած եւ լաւագոյնս ներկայացուած գործ մըն էր, երկար խորհրդածութեան եւ վերլուծումի կարօտ:

Մանրամասնութիւնները յաջորդիւ:

 

Լիբանանահայ Աշխոյժ Շաբաթավերջ՝ Հայկական Վարժարաններու Աւարտական Դասարաններու Հունձքի Հանդիսութիւն

0

Բարձր հովանաւորութեամբ երեք հայ համայնքապետերուն, հովանաւորութեամբ Կոկիկեան հիմնարկին, նախագահութեամբ Լիբանանի Կրթութեան եւ բարձրագոյն ուսման նախարար Պրն. Էլիաս Ապու Սաապի, կազմակերպութեամբ Հայոց Ցեղասպանութեան ոգեկոչման Հայոց Ցեղասպանութեան 100 ամեակի Կեդրնական Մարմնին, Շաբաթ 9 Մայիս 2015ի երեկոյեան «Ֆորում Տը Պէյրութ»ի մէջ տեղի ունեցաւ Հայկական Վարժարաններու Աւարտական դասարաններու հունձքի հանդիսութիւն, նուիրուած Հայոց Ցեղասպանութեան 100 ամեակին:

Մանրամասնութիւնները յաջորդիւ:

Հաղորդագրութիւն` ՌԱԿ ՄԱՄՈՒԼ»-ի Մեկնարկումի Վիճակահանութեան Պարգեւը

0

Ուրախ ենք յայտարարելու, թէ «ՌԱԿ ՄԱՄՈՒԼ»-ի Մեկնարկումի Վիճակահանութեան Պարգեւը շահած է՝ Ընկ. Հայկ Լեփեճեան (Աւստրալիա)

Նշենք, թէ շահող տոմսակը կը կրէր Նոր Տարուայ Լիբանանի Պետական Վիճակահանութեան մեծագոյն պարգեւը շահող տոմսակին վերջին 3 թիւերը՝ 296

Շնորհաւորութիւններ սիրելի ընկերոջ

Տնօրէնութիւն