Հայաստանի Հանրապետության վարչապետ Կարեն Կարապետյանն օրերս ընդունել է Ամուլսարի հանքավայրի շահագործումն իրականացնող «Լիդիան Ինթերնեյշնլ» ընկերության  մի խումբ ներդրողների՝ ընկերության նախագահ և գլխավոր գործադիր տնօրեն Հովարդ Սթիվենսոնի գլխավորությամբ։  «Լիդիան Ինթերնեյշնլ» ընկերության նախագահ և գլխավոր գործադիր տնօրեն Հովարդ Սթիվենսոնը Հայաստանում ձևավորված ներդրումային մթնոլորտի և Ամուլսարի հանքի շինարարության ընթացքի վերաբերյալ պատասխանել է «Արմենպրես» լրատվական գործակալության հարցերին:

-Անցյալ շաբաթ ՀՀ վարչապետն ընդունել է Լիդիան Ինթերնեյշնլի մի խումբ ներդրողների: Կներկայացնե՞ք Ձեր տպավորությունները հանդիպումից:   «Լիդիան»-ն ամենախոշոր ներդրողն է երկրում, ինչպիսի՞ն էին ներդրողների տպավորությունները Հայաստանի ներդրումային դաշտի վերաբերյալ: Ի՞նչ հարցեր քննարկվեցին: 

-Մեր ինստիտուցիոնալ ներդրողներից շատերը նախկինում երբեք չեն այցելել Հայաստան, և կարևոր է, որ նրանք հանդիպեն տարբեր շահագրգիռ կողմերի հետ և վստահություն ձեռք բերեն, որ Հայաստանը ներդրումների համար բարենպաստ երկիր է: Այցելուների խմբում կային տարբեր ինստիտուցիոնալ ներդրողներ և ֆինանսական վերլուծաբաններ, ովքեր քաջատեղյակ են շուկայի միտումներին: Նրանք ներկայացնում են կանադական, բրիտանական, ամերիկյան և եվրոպական բանկեր, ֆոնդեր և ինստիտուտներ: Հյուրերը հետաքրքրված էին Հայաստանի ներդրումային քաղաքականությամբ, տնտեսական հեռանկարով, տնտեսական զարգացումների վերաբերյալ կառավարության կանխատեսումներով:  Ուզում եմ շնորհակալություն հայտնել Վարչապետ Կարեն Կարապետյանին և Հայաստանի կառավարությանը խմբին ընդունելու և Հայաստանի օտարերկրյա ներդրումների համար բաց լինելը ևս մեկ անգամ ընդգծելու համար: Սա կարևոր է, քանի որ այս ուղերձը գնում է միջազգային շուկաներ, և ոչ միայն հանքարդյունաբերության ոլորտում: 

-Շինարարական աշխատանքները սկսվել են անցյալ տարի սեպտեմբերին, և դուք ծրագրում եք ոսկու արդյունահանումը սկսել 2018թ.-ին: Ի՞նչ փուլում է Ծրագիրը հիմա: 

-Ծրագիրը ակտիվ շինարարական փուլում է: Մենք սկսել են ենթակառուցվածքների շինարարությունը: Շինարարության մեջ արդեն իսկ ներդրել ենք խոստացված 370 մլն ԱՄՆ դոլարի կեսից ավելին: Հանքի տարածքում այժմ լայնամասշտաբ աշխատանքներ են իրականացվում և տնտեսական աճը հարակից համայնքներում արդեն տեսանելի է: Այս պահին շինարարության վրա աշխատում է ավելի քան 1200 մարդ: Աշխատուժի ավելի քան 30% տեղական համայնքներից է: Վերջին ամիսներին Ամուլսարն ապահովել է ամսական ավելի քան հարյուր հազար դոլարի գնումներ շրջակա համայնքներում, որը մեծապես անդրադարձել է տարածաշրջանի տնտեսության վրա: Ակնկալում ենք, որ մյուս տարի այս ժամանակահատվածում ծրագիրը կսկսի գործել ողջ ծավալով: 

-Ինչպե՞ս եք ընդունում ակտիվիստների քննադատությունը: Ո՞րն է Ձեր պատասխանը:  

-Մեծ ըմբռնումով եմ ընդունում: Հայաստանը, ինչպես շատ հետխորհրդային երկրներ, հանքարդյունաբերության ոլորտում բացասական փորձառություն ունի:  Իրականում, նույնիսկ ԱՄՆ-ում, որտեղից ինքս եմ, հանքարդյունաբերությունը 30 տարի առաջ և այսօր կատարելագործված տեխնոլոգիաների և բնապահպանական կառավարման տեսանկյունից բացարձակապես տարբեր են:  Հայաստանում ժամանակակից հանքարդյունաբերության շատ օրինակներ չեն եղել, և թերահավատություն ու վստահության պակասը ինչ-որ չափով հասկանալի է: Սակայն ժամանակակից հանքերն այսօր ունեն ժամանակակից հնարավորություններ ինժեներական  լուծումներով կանխելու շրջակա միջավայր անկառավարելի արտահոսքերը:  Աղտոտիչները չեն լցվում շրջակա միջավայր, դա կանխարգելվում է հանքում կառուցվող բազմաթիվ համակարգերի միջոցով: Ի դեպ, եթե գնաք Ամուլսարի շինարարական տեղամաս, կտեսնեք թե ինչպես են կառուցվում դրենաժային համակարգերը, ինչպես են պաշտպանիչ շերտերը դրվում ենթակառուցվածքների տակ: Այս բոլորը ժամանակակից միջոցներ ու լուծումներ են, որոնք ներդրվում են Ամուլսարում: Ես ինքս աշխատել եմ ԱՄՆ-ից մինչև Հարավային Ամերիկա տասնյակ հանքերում, որտեղ այս մեթոդները արդյունավետ կիրառվում են: Այս նույն մեթոդները մենք կիրառում ենք Հայաստանում: Այդուհանդերձ, ես իսկապես հասկանում եմ մտահոգությունները: Մենք ուրախ կլինենք շահագրգիռ կողմերին, ովքեր ցանկանում են տեսնել, թե ինչպես ենք մենք կառուցում հանքը, հյուրընկալել տեղամասում:

Քանի դեռ հայաստանյան եվրաբոնդերի շահութաբերության անկում կամ դրանց ակնհայտ օտարման միտում չի նկատվում, ուրեմն կառավարության ֆինանսական կամ հարկաբյուջետային քաղաքականությունը վստահություն է ներշնչում Հայաստանի արժեթղթերում ներդրում կատարածներին։ «Արմենպրես»-ի հետ զրույցում նման համոզմունք հայտնեց ՀՀ Ազգային ժողովի տնտեսական հարցերի մշտական հանձնաժողովի նախագահ Խոսրով Հարությունյանը՝ անդրադառնալով 500 միլիոն դոլար արժողությամբ եվրաբոնդերի և բյուջեի դեֆիցիտը ներքին պարտքի թողարկման միջոցով ֆինանսավորելու որոշումներին։ «Առաջին անգամ մենք քննարկում ենք արտաքին պարտքի կառավարման նոր ռազմավարություն և փորձելու ենք աստիճանաբար արտաքին պարտքի մեջ մեծացնել մեր ներքին պարտքի կշիռը։ Ավելի շատ կփորձենք պարտք վերցնել մեր սեփական ռեզիդենտներից, այսինքն՝ կարճաժամկետ պետական պարտատոմսերի թողարկման ճանապարհով»,-ասաց պատգամավորը։ Նրա դիտարկմամբ՝ այն դեպքում, երբ ներքին պարտքը գերազանցում է արտաքին պարտքը, պարտքի պատճառով ճգնաժամի մեջ հայտնվելու հավանականությունը էապես նվազում է, քանի որ երկրի ներսում կարգավորումներ անելն ավելի հեշտ է։

Պատգամավորը նկատեց, որ դեռևս վերջնական գնահատական չկա այն հարցադրմանը, թե արդյոք, արտաքին պարտքում եվրաբոնդերի առկայությունն արդարացված է, թե ոչ։ «Եվրաբոնդերը մի շատ հետաքրքիր ցուցիչ են, օրինակ, համոզված եք, չէ՞, որ այն ընկերությունները, որոնք գնել են հայաստանյան եվրաբոնդերը, այսինքն՝ վարկ են տվել մեզ, նրանք շատ ուշադիր հետևում են Հայաստանի կառավարության իրականացրած քաղաքականությանը, ու եթե մի փոքր սպառնալիք զգան իրենց շահերին, իսկույն այդ եվրաբոնդերը կվաճառեն, կազատվեն դրանցից, ինչը մենք այսօր չենք տեսնում»,-հավելեց Խոսրով Հարությունյանը։

Իսկ առկա վստահությունը, ըստ պատգամավորի, պայմանավորված է իրականացվող քաղաքականության կանխատեսելիությամբ։ Նրա խոսքով՝ կառավարությունը չի գնում պոպուլիստական քայլերի ճանապարհով, ինչը, հնարավոր է, հետագայում սպառնալիքի տակ դներ այդ նույն պարտատերերի փողերը։

«Բացի այդ՝ կան պարամետրեր ու ցուցանիշներ, օրինակ, արտաքին պարտքի ամենամյա սպասարկման գումարի տեսակարար կշիռը բյուջետային եկամուտների մեջ, պարտքի առավելագույն շեմը և այլն, որոնցով նույնպես կարելի է գնահատել, թե այն պարտքային քաղաքականությունը, որ վարում է կառավարությունը, օգտակար է, թե չէ։ Այսպիսի վերլուծություն անում են նաև նրանք, ովքեր ՀՀ կառավարությանը  գումար են տվել, քանի որ նրանք ամեն ինչ անում են, որ չկորցնեն այն»,-ավելացրեց մեր զրուցակիցը։

ՀՀ ֆինանսների նախարար Վարդան Արամյանն օրերս Reuters-ին տված հարցազրույցում ասել է, որկառավարությունը  պլանավորել է 2019 կամ 2020 թվականներին 500 միլիոն դոլար արժողությամբ եվրաբոնդերթողարկել`  վերաֆինանսավորելու 2013 թվականին թողարկած յոթ տարի մարման ժամկետով պարտատոմսերը:

Նախարարն ասել է, որ կառավարությունն առաջիկա տարիներին արտերկրից գումար ներգրավելու կարիք չունի և  կֆինանսավորի բյուջեի դեֆիցիտը ներքին պարտքի թողարկման միջոցով:

Գործազուրկների թիվը 2017-ին նվազել է 7 տոկոսով նախորդ տարվա համեմատ: Այնուամենայնիվ, աշխատաշուկայի գերակա խնդիրն է շարունակում մնալ առաջարկի և պահանջարկի անհամապատասխանությունը. գործատուները փնտրում են մի քանի հմտություններով օժտված մասնագետների: Գործազրկության, աշխատաշուկայի վերաբերյալ «Արմենպրես»-ի թղթակիցը զրուցել է ՀՀ զբաղվածության պետական գործակալության աշխատաշուկայի  վերլուծության, կանխատեսման և գնահատման բաժնի պետ Հասմիկ Թադևոսյանի հետ:

-Տիկին Թադևոսյան, աշխատանք փնտրողների և գործազուրկների թիվն այս տարի որքա՞ն է:

– Հոկտեմբերի 1-ի դրությամբ աշխատանք է փնտրում 88609 մարդ, որոնցից գործազուրկի կարգավիճակ ունի 73621-ը:  Գործազուրկների թվաքանակում ամենաշատը ընդհանուր միջնակարգ կրթություն ունեցողներն են՝ 54.8 տոկոս: Բարձրագույն և հետբուհական կրթություն ունեցողների քանակը կազմում է 12.5 տոկոս, միջին մասնագիտական կրթություն ունեցողներինը՝  18.1,  նախնական մասնագիտական կրթություն ունեցողներինը՝ 5.5 տոկոս: Հիմնականում նրանք աշխատանք են փնտրում իրենց մասնագիտությամբ, իսկ չունեցողներին ցանկության դեպքում ընդգրկում ենք մասնագիտական ուսուցման դասընթացներում:

–Իսկ ինչպիսի՞ն է ցուցանիշը նախորդ տարվա համեմատ:

-2016-ին աշխատանք փնտրողների թիվը եղել է 96 106, գործազուրկներինը՝ 79 195: Նախորդ տարվա համեմատ այս տարի ցուցանիշները նվազել են՝ 7.8 տոկոսով աշխատանք փնտրողների թիվը, իսկ մոտ 7 տոկոսով՝ գործազուրկներինը:

-Ո՞ր մարզում է ամենաբարձ և որո՞ւմ ամենացածր գործազրկությունը: Ինչո՞վ է պայմանավորված:

-Ամենաշատ գործազուրկների թիվն այս տարի գրանցվել է Շիրակում: Հոկտեմբերի 1-ի դրությամբ ունենք 16244 աշխատանք փնտրող, որից 13236-ն ունեն գործազուրկի կարգավիճակ: Ամենաքիչ գործազրկությունն ունի Վայոց ձորը: 1810 աշխատանք փնտրող կա գրանցված, որոնցից 1275-ն ունեն գործազուրկի կարգավիճակ: Նման ցուցանիշը, իհարկե, կապված է բնակչության թվաքանակի հետ:

-Գործակալության միջոցով այս տարի որքա՞ն մարդ է տեղավորվել աշխատանքի և ո՞ր ոլորտներում:

– Հոկտեմբերի 1-ի դրությամբ աշխատանքի է տեղավորվել 6162 աշխատանք փնտրող: Աշխատատեղերը եղել են ՝ արդյունաբերության , մեծածախ  և մանրածախ  ավտոմեքենաների, մոտոցիկլների նորոգման, սպասարկման  և այլ ոլորտներում: Ի դեպ, նախորդի համեմատ այս տարի ավելի շատ մարդ է տեղավորվել աշխատանքի:

-Ցուցանիշի բարելավումն ինչո՞վ է պայմանավորված, ի՞նչ քայլեր են իրականացվել այդ ուղղությամբ:

 – Այդ ուղղությամբ իրականացվել են մի շարք քայլեր: Ակտիվացրել են ԶՏԿ-ների և գործատուների միջև համագործակցությունը: Սեպտեմբերից սկած իրականացնում ենք նաև տոնավաճառներ, որի արդյունքում հայտնաբերվում են թափուր աշխատատեղեր, ինչպես նաև առաջիկայում կանխատեսվող աշխատատեղեր:  Կառավարությամբ համապատասխան որոշումը ևս նպաստել է ցուցանիշի բարելավմանը:

-Աշխատանքի տեղավորվածներից քանի՞սն են եղել անմրցունակ և նրանցից քանի՞սը հաշմանդամություն ունեցող անձինք: Ի՞նչ ծրագրեր են նպաստել նրանց տեղավորմանը:

–Աշխատանքի տեղավորվածներից անմրցունակ անձանց թիվը 5405 է: Հաշմանդամություն ունեցողներինը՝ 117-ը: Անմրցունակ անձանց աշխատաքի տեղավորմանը նպաստելու համար իրականացրել ենք երկու հիմնական ծրագիր՝ գործատուին միանվագ փոխհատուցման տրամադրում՝ 680 անմրցունակ անձի և աշխատանքային փորձ ձեռք բերելու համար գործատուներին աջակցության տրամադրման ծրագրով՝ հոկտեմբերի 1-ի դրությամբ 240 անձի: Նախորդ տարի նույն ժամանակում աշխատանքի էր տեղավորվել  ավելի շատ անմրցունակ անձ՝ 5900:

-Իսկ ինչո՞վ կպայմանավորեք այս տարի աշխատանքի տեղավորված անմրցունակ անձանց թվաքանակի կրճատումը:

– Նախորդ տարվա ցուցանիշը փոքր-ինչ բարձր էր, քանի գործում էին նաև այլ ծրագրեր: Դրանցից էին այլ վայր գործուղման, ձեռնարկատիրական , սեզոնային աշխատանքներին վերաբերող ծրագրերը: Այս ծրագրերը 2016-ի սեպտեմբերին կառավարության որոշումով  հաստատվել էին: Սակայն 2017-ի մարտին կառավարության արձանագրային որոշմամբ՝ ավելի շատ շեշտադրում արվեց նվազ ծախս պահանջվող ծրագրերին՝  գործատուին միանվագ փոխհատուցման և աշխատանքային փորձ ձեռք բերելու համար գործատուներին աջակցության տրամադրմանը:

-Որքա՞ն և ո՞ր ոլորտներում են առկա ամենաշատ թափուր աշխատատեղերը:

– Տարեսկզբից հավաքագրվել է շուրջ 6839 թափուր աշխատատեղ: Առյուծի բաժինը թեթև արդյունաբերության,  սպասարկման և առևտրի ոլորտներում է: Այս երեք ոլորտներում պահանջարկն ավելի շատ է, սակայն առկա են թափուր տեղեր նաև կրթության, գյուղատնտեսության, առողջապահության, գյուղատնտեսության ոլորտներում:  Առողջապահության ոլորտում ունենք 469, կացության և հանրային սննդի կազմակերպման ոլորտում՝ 489  թափուր աշխատատեղ: Մարզերում ամենաշատ թափուր աշխատատեղեր կան բժշկի, դասավանդողների, ճարտարապետների մասնագիտությամբ:  Երևանում և մարզերում միջին մասնագիտական կրթությամբ պահանջված մասնագիտություններն են ֆինանսի, առևտրի բնագավառի  գործակալները, գանձապահները, միջին բժշկական անձնակազմը, արվեստի, մարզական բնագավառների աշխատողները, փականագործները:

-Ո՞րն է աշխատաշուկայի գերակա խնդիրն այսօր:

-Ամենամեծ խնդիրն առաջարկի և պահանջարկի անհամապատասխանությունն է: Բոլոր մասնագիտություններով մենք առաջարկ ունենք, սակայն առկա է որակի խնդիր՝ պահանջում են բարձր որակավորման մասնագետներ: Հաճախ գործատուները փնտրում են մի քանի հմտություններով օժտված մասնագետի՝ օտար լեզուների, համակարգչային գիտելիքների իմացությամբ, ինչը դժվար է գտնվում:  Կան աշխատատեղեր, որոնք երկար ժամանակ թափուր են մնացել, քանի որ գործատուն չի գիտել համապատասխան հմտություններ ունեցող մասնագետի: Սա դեռևս աշխատաշուկայի գերակա խնդիրն է:

Հարցազրույցը` Աննա Գրիգորյանի

Երէկ գիշեր ազգային մտահոգութիւններով տարուած կը մտածէի, թէ արդեօք ի՞նչ պիտի գրէր մեծանուն երգիծագիր Երուանդ Օտեան, եթէ բախտը կամ դժբախտութիւնը ունենար ապրելու ամէն մակարդակով անկումի մեր այս օրերը: Սակայն շուտով անդրադարձայ, որ ան արդէն գրած է իր անժամանցելի վէպը, որուն անմահ հերոսն է` Ընկեր Փանջունին: Օտեանի հանճարը մեծ է եւ անարարկելի: Մեր ժողովուրդի ցաւերն ալ նոյնն են ու անբուժելի:

Կը յիշե՞ս սիրելի ընթերցող իր գլուխ գործոց վիպաշարին նշանաւոր նախաբանը՝ «Կենսագրական նօթեր Ընկ. Բ. Փանջունիի մասին»:

Կարելի՞ է մոռնալ անոր մէկ այս հատուածը.

…Փոքրիկ Փանջունի յաճախ սխալ կը գործածէր բառերը, բոլորովին աղաւաղելով անոնց նշանակութիւնը։ Օր մը սեղանի մը վրայ դրուած արժէքաւոր անօթ մը կ՚առնէ ու գետին նետելով ջարդ ու փշուր կ՚ընէ։

Հայրը, իրիկունը գործէն վերադարձին, կը տեսնէ եղածը և տղան կանչելով ու անօթին կտորտանքները ցոյց տալով կը գոչէ․

— Ծօ՛, ի՞նչ ըրած ես անօթը։

— Շինեցի, հայրի՛կ,— կը պատասխանէ փոքրիկ Փանջունի միամիտ համոզումով մը։

— Ծօ ի՜նչ շինել, կոտրեր ես, շա՛ն զաւակ։

— Չէ՛, հայրիկ, շինեցի.— Կը պնդէ տղան։

Ի զո՜ւր հայրը երկար-բարակ կը բացատրէ, թէ՝ երբ առարկայ մը գետին նետելով կտոր-կտոր կ՚ընենք, այդ գործողութիւնը շինել բայով չի բացատրուիր, այլ՝ կոտրել։ Անկարելի եղաւ բառագիտական այդ նրբութիւնը հասկցնել Փանջունիի, որ շարունակեց տանը մէջ գտնուած գաւաթները, պնակները, շիշերը կոտրտել և ամէն անգամ որ «Ի՞նչ կ՚ընես կոր» ըսելով զինքը կը յանդիմանէին, անդրդուելի ու անխռով կը պատասխանէր.

— Կը շինեմ կոր։

Քանի՜ քանի ազգային հաստատութիւններ այսօր դժբախտաբար կը ղեկավարուին ընկեր Փանջունիներով սիրելիս, որոնք իրենց կոտրածին՝ կը շինեմ կոր կ՛ըսեն: Եթէ այդ հաստատութիւններուն իրավիճակը տեսնես շա՜տ կը ցաւիս սակայն չես զարմանար, որովհետեւ նման (ան)պատասխանատու մարդոց այսպէս կոչուած ղեկավարութիւնը կամ տնօրինումը տուեալ հաստատութեանց՝ ըլլան անոնք կրօնական, կուսակցական, միութենական, թէ կրթական հաստատութիւններ, աւելի լաւ արդիւնք տուած պիտի չըլլար, մինչ տարբեր արդիւնք ակնկալելն ալ մեր կողմէ ոչ միայն միամտութիւն, այլ՝ ցնորամտութիւն պիտի ըլլար…:

Այդ (ան)պատասխանատուներէն ոմանք  գիտեն, որ իրականութեան մէջ իրենք բան մըն ալ չեն շիներ: Ասոնք նուազ վտանգաւորներն են իրենց տեսակին, որովհետեւ օր մը «կը շինեն» (չես գիտեր ինչ անձնական նպատակի համար), երկու օր «կը շինեն» դարձեալ գիտակցաբար, յետոյ կը ձանձրանան իրենց «արարչութենէն»:

Վտանգաւորները սիրելիս այն այսպէս կոչուած ղեկավարներն են, որոնք լրջօրէն հաւատացած են, որ իրենք՝ «կը շինեն կոր»…:

ՍԵՒԱԿ ՅԱԿՈԲԵԱՆ