*ԿԱՐՕ ՊՕՀՃԱԼԵԱՆ*
– Ֆուլ մետամմէ՜ս, Պելիլա՜…
Ձայնը կ’երկարէր փողոցին մէջ եւ Կիրակի կամ ալ ուրիշ հանգիստի օրերու մեր անուշ քունը, առտուները առանց խղճալու կը խանգարէր :
Երկու անիւով հրուող ձեռնասայլի մը մէջ, հազիւ շերեփ մը անցնելու չափ նեղ բերանով երկու հաստափոր կաթսաներ քով քովի տեղաւորած, կլոր գդակով թուխ մարդը, թաղի բնակիչներուն ֆուլ կը ծախէր: Ան ամէն առտու մեր տան ետեւի նեղ փողոցէն կ’անցնէր եւ չածիլուած դէմքը շէնքերու պատուհաններուն կողմը դարձուցած խռպոտ ձայնով.
– Ֆուլ մետամմէ՜ս … Պելիլա՜ … կը պոռար :
Դրացիները զինք կը ճանչնային եւ գիտէին իր գալու ժամը:
Ան փողոցին անկիւնը դառնալէ վերջ, դանդաղ կ’անցնէր տուներուն առջեւէն ու երբ մէկը կանչէր եւ ապսպրանք տար, կը կեցնէր սայլակը, կը բանար մութ գոյն կաթսաներէն մէկուն պզտիկ բերանը եւ յաճախորդին երկարած ամանին մէջ գոլորշիով տաք ֆուլ կամ Պելիլա
կը լեցնէր:
Պելիլան շաքարով եփած կորկոտ էր, որ ես կը սիրէի եւ առտուները դպրոց երթալէս առաջ, երբեմն մօրմէս կը խնդրէի, որ գնէր: Մայրս այդ նեղ փողոցին նայող մեր տան երկրորդ պատշգամէն չուանով կողով մը կ’իջեցնէր, եւ քիչ վերջ Պելիլայով լեցուն ամանը վեր կը քաշէր:
Ֆուլճին առտուները կանուխ կու գար եւ մեր փողոցէն ապսպրանքներ ապահովելէ վերջ , կանուխ ալ կ’երթար : Քիչ կը պատահէր, որ մեր փողոցէն չ’անցնէր:
Այն օրը, դպրոցական արձակուրդի մէջ էի եւ երկինքին վրայի աստղերուն կապոյտը հազիւ անհետացած, փողոցին մէջ ֆուլճիին երկարող կանչը դարձեալ լսեցի, բայց չ’ուզեցի ժամավաճառ ըլլալ, որովհետեւ հօրս հետ իր գործատեղին երթալու կը պատրաստուէի, եւ ժամ առաջ արդէն կ’ուզէի հոն ըլլալ:
Ես միշտ ուզած էի հօրս գործատունը ճանչնալ : Այդ պատճառաւ ալ անհամբեր էի եւ պելիլան այն օրը կարեւոր չէր ինծի համար:
Հօրս աշխատավայրը այն ատեն, քաղաքին մէջ Շարաա Ապտ էլ Ազիզին մօտ էր : Անոր անկիւնին վրայ գտնուող կամարակապ շէնքերու փողոցը լայն չէր, բայց բանուկ էր եւ հինէն ի վեր հաստատուած խանութներ շատ կային:
Փողոցը ժողովրդական էր, սակայն երկու կողմերու երկայնքին շինուած կամարակապ շէնքերուն ոճը եգիպտական չէր, արեւելեան ալ չէր:
Մութ գոյնով եւ կառքերու երթեւեկէն սեւցած այդ շէնքերը նոր չէին, եւ շատոնց դադրած էին բնակութեան համար գործածուելէ : Այդ պատճառաւ ալ, անոնց տէրերը այդ տեղերը պզտիկ կամ միջակ գործատեղիներու վերածած էին, եւ այդպէս ալ կը գործածէին:
Հայրս այն օրերուն այդ շէնքերէն մէկուն երկրորդ կամ երրորդ յարկին վրայ աշխատանոցի մը մէջ կօշիկի երես կը ձեւէր:
Ներսը ընդարձակ չէր, եւ շատ արհեստաւորներ չկային: Մօտաւորապէս քսանի մօտ աշխատաւորներ սեղաններու վրայ ծռած կօշիկներ կը կարէին կամ կը գամէին:
Մուտքին աջ կողմը՝ զատ սենեակի մը մէջ, ջուրով լեցուած թիթեղէ խոշոր տակառներու մէջ կօշիկներու ներբաններու համար գործածուելիք կարծր կաշիներ պահուած էին, իսկ աշխատանոցին մուտքի ուղղակի դիմացի պատին վրայ, փողոց նայող պատշգամներէն մէկուն ապակիէ գոց փեղկերուն առջեւ, հօրս աշխատանքի սեղանն էր:
Հայրս իր սեղանին առջեւ ինծի համար աթոռ մը դնել տուաւ եւ վիզէն կաշիէ գոգնոց մը անցուց: Յետոյ գործի սկսելէ առաջ, Ճիւան եւ Վահան անունով գործի երկու հայ ընկերներ կանչեց եւ․
– Կարոն՝ տղաս է ըսելով, զիս անոնց ներկայացուց:
Ճիւանը, որքան որ կը յիշեմ, խօսիլ կը սիրէր եւ կատակասէր ալ էր:
Գլուխս շոյեց, տարիքս հարցուց եւ ըսաւ, որ իմ տարիքիս աղջիկ մը ունէր : Յետոյ ճիշտ չեմ յիշեր ի՛նչ ըսաւ կամ ի՛նչ հարցուց, բայց կը յիշեմ որ բոլորս խնդացինք եւ ես այնպէս զգացի, թէ այդ վայրկեանէն սկսեալ Ճիւանը եւ ես բարեկամներ դարձած էինք։
Ոտքի վրայ երկուքը դեռ քիչ մը եւս խօսեցան հօրս հետ, բայց յետոյ Ճիւանը․
– Երթանք, հիմա պրն․ Ալթունեանը կու գայ,- ըսաւ եւ Վահանին հետ հեռացան մեր քովէն:
Անոնց երթալէն վերջ ,
– Ո՞վ է պրն․ Ալթունեան,- հարցուցի հօրս։
– Այս տեղին մեծն է,- պատասխանեց հայրս եւ սեղանին ետեւ կեցած՝ ձեռքին դանակը առջեւի պզտիկ յեսանաքարին քսեց:
Ես այդ վայրկեանին չհասկցայ եւ յետոյ ալ չհարցուցի, թէ հայրս «մեծ» ըսելով ճիշտ ի՛նչ ուզած էր ըսել գործատէ՞ր, թէ տեսուչ: Միայն հասկցայ, որ պրն․ Ալթունեան՝ գործատէր ըլլար կամ տեսուչ, պաշտօնով հօրմէս բարձր էր: Անկէ յետոյ չհամարձակեցայ եւ ա՛լ ուրիշ հարցումներ չըրի հօրս …
Քիչ վերջ հաստ փորով կարճահասակ մարդ մը քովի սենեակէն դուրս ելաւ եւ հայրս՝ ներս կանչեց: Ես խորհելով, որ կանչողը քիչ առաջուայ հօրս ըսած «մեծ»ն էր փորձեցի ժպտալ: Բայց կարճահասակ մարդը, ակնոցի հաստ ապակիներուն ետեւէն զիս չնշմարեց, կամ եթէ նշմարեց իսկ, բնաւ յայտնի չըրաւ եւ առանց ժպիտիս կարեւորութիւն տալու անմիջապէս սենեակ դարձաւ :
Հայրս, ամէն ինչ եղածին պէս սեղանին վրայ ձգեց եւ քովէս հեռացաւ: Բայց ճամբան բան մը յիշածի պէս յանկարծ ետ դարձաւ, եւ ցուցամատաը օդին մէջ քանի մը անգամ շարժելով,
– Սեղանին վրայի դանակին չդպնաս եւ հետը չխաղաս,- զգուշացուց :
Ես հաստատական ձեւով նշան ըրի եւ․
– Չեմ խաղար,- ըսի :
Արդէն տունին մէջ ալ ինծի արգիլած էին՝ սուր կամ կտրող գործիքներով խաղալ :
Հայրս գնաց եւ ուշացաւ: Շատ սպասեցի բայց չ’երեւցաւ:
Շուրջիններս բոլորն ալ զբաղած կ’աշխատէին:
Աթոռին վրայ նստած ինծի գործ չկար ընելիք : Փողոցէն եռուզեռի եւ անցնող կառքերու շչակներու ձայներ, ապակիէ գոց փեղկերէն կ’անցնէին եւ ներսէն լսելի կ’ըլլային:
Դուրսը շարժում կար, կեանք կար: Ներսը ես բան չունէի ընելիք …:
Շուտով ձանձրանալ սկսայ եւ աշխատանոցին մէջ գտնուող սկիզբը ինծի հետաքրքրական թուացող գործիքները, քիչ վերջ ուշագրաւ ըլլալէ դադրեցան:
Յանկարծ հօրս սեղանին վրայ իր ձգած գործի բարակ պողպատէ դանակը նշմարեցի:
Արեւի ճառագայթ մը անոր շեղ ձեւով՝ վերջացած կտրելիք սուր ծայրին վրայ ինկած կը փայլէր: Փորձեցի բռնել դանակը եւ սեղանին վրայի ինծի նայող կաշիի պզտիկ կտորը հօրս ձեւով կտրել: Սակայն, յանկարծ հօրս զգուշացնող ցուցամատը յիշեցի եւ ձեռքս ետ քաշեցի : Բայց փորձութիւնը մեծ էր: Քիչ վերջ, երբ ամէն մարդ իր գործով զբաղած էր, ձեռքս արագ երկարեցի, դանակին ծայրէն բռնեցի եւ փորձեցի կաշիի կտորը կտրել: Բայց թերեւս շիտակ չբռնելուս, կամ ալ ձեռքիս մեծ գալուն պատճառաւ, հօրս նոր սրցուցած դանակը չկրցայ լաւ կառավարել եւ ձեռքէս փախաւ:
Բթամատէս անմիջապէս արիւն վազեց, կօշիկիս վրայ կաթեցաւ եւ կտրուած մասին վրայ զօրաւոր ցաւ ու այրուածք զգացի : Վէրքը խորունկ էր, ցաւին չդիմացայ լալ սկսայ: Յանկարծ արցունքներուս մէջէն հայրս վազելով եկաւ, սեղանին վրայ գտնուող բարակ կաշիի մը մէջի կողմէն կտոր մը կտրեց եւ բթամատիս կտրուած մասին վրայ կապեց: Արիւնը շատ չանցած դադրեցաւ, բայց մղկտացող ցաւը մնաց:
Օրը վերջանալու վրայ էր, երբ Ճիւանը քովս եկաւ եւ ետեւը պահած գոց ափերէն աջը առջեւ երկարեց ու ժպիտով.
– Ըսէ նայիմ ասոր մէջ ի՞նչ կայ,- հարցուց :
Ես վարանեցայ: Բթամատիս ցաւը դեռ չէր անցած, չկրցայ լաւ մտածել :
Ճիւանը այս անգամ ձախ ափը առջեւ երկարեց, եւ
– Եթէ գիտնաս, թէ ինչ պահած եմ այս ափիս մէջ, քուկդ կ’ըլլայ,-ըսաւ :
Ես քանի մը փորձեր ըրի, բայց չգիտցայ :
– Լաւ,- ըսաւ Ճիւանը, քանի որ չգիտցար, չես կրնար ափերուս մէջ եղածները նուէր ստանալ : Բայց եթէ ըսես, թէ ի՞նչ կը սիրես աւելի, շաքա՞ր թէ շոքոլա, թերեւս այն ատեն միտքս փոխեմ եւ ուրիշ ձեւ մտածեմ :
Շիտակը ես երկուքն ալ կը սիրէի, բայց շոքոլային կէս մատ աւելի մօտ էի :
Ճիւանը երկու գոց ափերը բացաւ եւ ինծի երկարեց : Մէկուն մէջ փայլուն թուղթի փաթթուած շաքար կար, միւսին մէջ ալ շոքոլա :
– Ա՛ռ երկուքն ալ քուկդ են, ձեռքիդ ցաւը կ’անցնեն,- ըսաւ :
Ես շուարեցայ եւ չհամարձակեցայ անմիջապէս ընդունիլ տուածները :
Մայրս այդպէս չէր սովեցուցած ինծի մեր տան մէջ: Ան միշտ պատուիրած էր, որ եթէ մէկուն տունը հիւր երթայի եւ որեւէ բան հրամցնէին կամ նուէր տային, ես միայն տնեցիներուն երեք անգամ ստիպելէ ետք կրնայի ընդունիլ այդ նուէրը :
Բայց մայրս քովս չէր այդ վայրկեանին: Հօրս նայեցայ, ան աչքով քթթեց եւ նշան ըրաւ՝ որ ընդունիմ Ճիւանին նուէրը: Ես ուրախացայ եւ վայրկեանի մը համար մոռցայ բթամատիս ցաւը: Բայց իրիկունը, երբ գործէն վերջ Աթապա Խատրայի խոշոր հրապարակին վրայ, օթոպիւսի կանգառին առջեւ մենք բաժնուեցանք իրարմէ, ես տխրեցայ եւ բթամատիս ցաւը յիշեցի: Բայց երբ հրապարակի ծառերուն ետեւ գտնուող խանութներու շողշողուն լոյսերուն նայեցայ եւ հօրս ձեռքը գլխուս վրայ զգացի, ուրախացայ եւ այն տպաւորութիւնը ունեցայ, թէ իր աշխատանոցը երթալու, Ճիւանը վերստին տեսնելու, եւ թերեւս ալ ո՞վ գիտէ, շաքար ու շոքոլա նուէր ստանալու դեռ նոր եւ ուրիշ առիթներ պիտի ունենայի ….:
Քամփինաս, Պրազիլ
