«Մարդու որդիները», «Լուսանցքի մարդիկ», «Ազատության հրապարակ», «Տան դուռը», «Երևան քաղաք» և այլ գրքերի հեղինակ, բանաստեղծ Հուսիկ Արան կարծում է, որ ժամանակակից գրականությունը բազմաոճ է, բազմաժանր, գրողներն ինքնատիպ են և ունեն իրենց յուրահատուկ ձեռագիրը: Շուտով նա կհրատարակի իր բանաստեղծությունների նոր ժողովածուն, որը բաղկացած է տարբեր շարքերից: Այս և այլ հարցերի շուրջ «Արմենպրես»–ի թղթակիցը զրուցել է Հուսիկ Արայի հետ:
– Ինչու՞ ընտրեցիք Հուսիկ Արա գրական անունը:
– Անձնագրով Ֆելիքս Եղիազարյան եմ, սակայն իմ ծննդավայրում՝ Մրգավետ գյուղում, բոլորն ինձ Հուսիկ են ասում: Միայն դպրոցական և ուսանողական ընկերներս են Ֆելիքս անվամբ դիմում: Ի սկզբանե չեմ սիրել Եղիազարյան ազգանունը. չեմ կարող բացատրել, թե ինչու: Արան ինձ շատ է դուր գալիս: Հայ ժողովուրդը ունեցել է Արա Գեղեցիկ, միմյանց արա-ով ենք հաճախ դիմում, ի վերջո Հուսիկ Արան ավելի բանաստեղծական է հնչում, քան Ֆելիքս Եղիազարյանը:
– Ինչու՞ որոշեցիք վերցնել գրիչն ու ստեղծագործել: Ինչու՞ նախապատվությունը հենց բանաստեղծությանը տվեցիք:
– Ես չորոշեցի, գրականությունը որոշեց: Դպրոցում բանաստեղծություններ ընթերցելիս մորս ասում էի, որ եթե հարյուր տարի առաջ ծնված լինեի, անպայման գրող կդառնայի: Մի օր էլ մեծանուն Ավետիք Իսահակյանի «Էյ, ջան հայրենիք» բանաստեղծությունը կարդացի ու ոգեշնչված փորձեցի մի բան գրել: Այդ օրվանից սկսվեց իմ ստեղծագործական կյանքը: 17 տարեկան էի, երբ «Կայծ» բանաստեղծությունս տպագրվեց «Ավանգարդ» թերթում: Հետագայում գործերս լույս են տեսել նաև ժամանակի լավագույն «Գարուն» ամսագրում: Այդ տարիներին լուսահոգի Լևոն Անանյանն էր գլխավոր խմբագիրը, հրաշալի խմբագրակազմ էր: Ասեմ, որ վեպեր, վիպակներ, անգամ պիեսներ եմ գրել, բայց կրկին վերադարձել եմ բանաստեղծություններին:
– Երբ մուտք գործեցիք գրական դաշտ, ի՞նչ իրավիճակ էր տիրում: Այսօր այդ ոլորտում ինչպիսի՞ առանձնահատկություններ կան:
– Բավականին բարդ է գրական ասպարեզ մտնելը՝ անկախ նրանից, թե որ երկրում ես ապրում: Երբ ես ոտք դրեցի հայ գրականություն, այն ոչ ոքի պետք չէր (ցավում եմ, որ այսպես եմ ասում): 90-ականներից սկսած գրականությունը նահանջ էր ապրում, ասես կորցրել էր իր լուրջ դերակատարությունը:
Մեր օրերում, կարծես, դրական շարժ կա, մենք հաճախ գրում ենք, քանի որ չենք կարող լռել: Երբեմն ինքնաբավ ենք, երբեմն՝ ոչ:
– Առհասարակ գրականությունը միտված է վեր հանել անհատի, հասարակության, երկրի խնդիրները, նաև մատնանշել դրանց լուծման ճանապարհները: Մեր օրերում շատերը, խոսելով հայ ժամանակակից գրականության մասին, պնդում են, որ այն այդ գործառույթը չի իրականացնում, որ այն պարզունակ է, ոչ հեռանկարային: Դուք ի՞նչ կասեք այդ մասին:
– Այդպես ասել են դեռ Հոմերոսի ժամանակներում, Դանտեի, Թումանյանի, Չարենցի ժամանակներում, հիմա էլ են ասում: Դա նորություն չէ: Միշտ էլ թերահավատություն կա ժամանակակից գրողի հանդեպ: Երբ նոր մարդ է մտնում սրահ, սեղանի մոտ նստած մարդիկ նրան չեն վստահում:
Ժամանակակից գրականությունը պարզունակ լինել չի կարող: Փառք Աստծո, ներկայումս չկա գրաքննություն, և այսօրվա գրականությունը բազմաոճ ու բազմաժանր է: Վերջերս հանդիպեցի մի ամերիկացի հրատարակչի: Նա հարցրեց, թե ո՞րն է հայ գրականության ոճը: Պատասխանեցի, որ չկա միասնական ոճ, գրական ոլորտում վառ անհատականություններ են, որոնցից յուրաքանչյուրն ինքնատիպ է և իր ձեռագիրն ունի: Մեկը մյուսին նման չէ: Այսօր կան ուշադրության արժանի լուրջ գրողներ և՛ արձակում, և՛ պոեզիայում: Պոետներից են Հենրիկ Էդոյանը, Հակոբ Մովսեսը, Ավագ Եփրեմյանը, Ներսես Աթաբեկյանը, հետաքրքիր ստեղծագործողներ են Էդուարդ Հարենցը, Անի Ամսեյանը: Վերջինիս ոճն ինձ շատ հարազատ է: Արձակագիրներից են Գուրգեն Խանջյանը, երիտասարդ գրողներ Արամ Պաչյանը, Գրիգը: Թող ինձ ներեն այն գրողները, որոնց անուններն այս պահին չեմ նշում: Տաղանդավորները շատ են: Ունենք նաև ակտիվ գրաքննադատներ, որոնք իրենց գործունեությամբ գրական միջավայր են ստեղծում: Նրանք են՝ Արքմենիկ Նիկողոսյանը, Հասմիկ Հակոբյանը, Սուրեն Աբրահամյանը:
– Մի առիթով նշել եք, որ հայերը ստեղծող, արարող ժողովուրդ են, սակայն՝ նյութապաշտ: Ինչու՞: Դուք դեռ այդ կարծիքի՞ն եք:
– Հայերս նյութին շատ կապված ենք: Մեզ նյութապաշտ դարձրել են մեր ճակատագիրը, տեղահանվելու պատճառները: Գուցե դարեր շարունակ տեղից տեղ գնալով մեզ պետք է եղել մեզ հետ պաշար, նյութ վերցնել: Մենք կարող ենք մեծ գումարներ տրամադրել կենցաղային պարագաներ գնելուն, սակայն հաճախ մոռանում ենք հոգևոր սննդի մասին:
– Հարցազրույցներից մեկում նշել եք, որ ձեր «Աստծո հետ խոսելու ժամանակը» բանաստեղծությունների ժողովածուի հիմքում մարդու ընդվզումն է Աստծո դեմ: Ըմբո՞ստ անձնավորություն եք:
– Չեմ կարող ասել, որ ըմբոստ եմ, բայց կյանքում կան շատ բաներ, որոնց հետ համամիտ չեմ ու չեմ կարողանում հարմարվել դրանց: Ուզում եմ մի բան փոխել, և այդ ցանկությունը տևական բնույթ ունի: Աստվածաշնչում ասվում է, որ անքննելի են Աստծո գործերը, բայց դու մարդ ես ու ցանկանում ես որոշ հարցերի պատասխաններ ստանալ: Եթե սա է Աստծո ստեղծած երկիրը, եթե այն այսպիսին է, ես չեմ կարող դա ընդունել պատերազմների, թշվառության, երեխաների զրկանքների պատճառով: Ինչպես Դոստոևսկին է ասում, աշխարհում ոչ մի բան չարժե երեխայի մի կաթիլ արցունքին: Եթե մի երեխա լաց է լինում, ուրեմն ինչ-որ բան այն չէ: Իսկ մարդկային տառապանքը, ողբերգությունը, կորուստները միշտ կան ու կլինեն: Մենք գալիս ենք երկիր ավելի շատ տառապելու, չարչարվելու, քան լավ զգալու համար: Փաստորեն, Աստծո ստեղծած երկիրը կատարյալ չէ: Գուցե նա արարել է մարդուն, որպեսզի մարդն աշխարհը կատարյալ դարձնի: Կարծում եմ, որ դա նույնպես բնական չէ, քանի որ մարդն էլ է անկատար: Արդյունքում՝ սոսկալի թշվառություն է շուրջբոլորը. մորթում են, սպանում, զրկում, թալանում… Երբեմն այնպիսի տպավորություն է, ասես Աստված զզվել է, հոգնել է մեզանից և անուշադրության մատնել, հայացքը հեռացրել:
-Ձեր մտահոգությունները շատ են… Պարոն Արա, ի՞նչ գրքի վրա եք աշխատում ներկայումս, ի”նչ թեմաներ եք արծարծում:
– Օրվա իրադարձություններն ինձ համար կարող են բանաստեղծության նյութ դառնալ: Վերացական տարածքում չեմ ստեղծագործում: Ունեմ ընկերներ, որոնք պնդում են, որ նման գրականությունը ժամանակի հետ կարող է անցնել: Նման դեպքերում շեշտում եմ, որ Դանտե Ալիգիերին 13-րդ դարի Ֆլորենցիայի կյանքն էր նկարագրում: Ինչպես Չարենցն է ասում, գրողը պետք է իր ժամանակի շունչը լինի: Իմ նոր գիրքը, որը դեռ վերնագրված չէ, բաղկացած է մի քանի շարքերից: Անդրադարձել եմ քառօրյա պատերազմին, կա սիրային բանաստեղծությունների շարք, սաղմոսների շարք, քաղաքին վերաբերող շարք և այլն: Գրել եմ կերպարների մասին, որոնք ինձ շատ են հետաքրքրում, օրինակ՝ Մայր Թերեզան, Դոն Կիխոտը, որին ինձ շատ եմ նմանեցնում: Գիրքս լույս կտեսնի տարեվերջին կամ տարեսկզբին: Շուտով կհրատարակվի «Եվ սերը ասաց» խորագրով սիրային բանաստեղծությունների ժողովածուս, որում ընդգրկել եմ սիրո մասին իմ բոլոր գործերը: Հաջորդ տարի իմ հոգևոր պոեզիան եմ ուզում տպագրել, սաղմոսներս:
Հարցազրույցը վարեց Անժելա Համբարձումյանը Լուսանկարները՝ Էդուարդ Սեպետչյանի
