Արհեստագիտութիւնը (technology) եւ բնութիւնը մեր աշխարհի ամենահզօր ուժերէն երկուքն են: Անոնք, թէ՛ մեր կեանքը բարելաւելու եւ թէ՛ վնասելու հսկայական ներուժ ունին:
Արհեստագիտութիւնը մեր կեանքը աւելի հեշտ եւ յարմարաւետ դարձուցած է: Ան մեզի հնարաւորութիւն ընձեռնած է օգտուելու տեղեկատւութեան, հաղորդակցութեան եւ փոխադրութեան այնպիսի միջոցներէ, որոնք աներեւակայելի էին ընդամէնը մի քանի տասնամեակ առաջ: Արհեստագիտութիւնը նաեւ բարելաւած է մեր առողջութիւնն ու բարեկեցութիւնը: Օրինակ, պատուաստանիւթերը չէզոքացուցած են հիւանդութիւններ, որոնք ժամանակին սպանած են միլիոնաւոր մարդկանց: Նոյն գիտութեան օգտագործումով այսօր կը բուժենք այնպիսի վարակներ, որոնք ժամանակին մահացու էին:
Այնուամենայնիւ, արհեստագիտութիւնը սանձարձակ օգտագործումը կրնայ նաեւ վնասակար ըլլալ: Ան կրնայ ապականել շրջակայ միջավայրը, խաթարել մեր մոլորակին բնական համակարգը եւ պատճառ հանդիսանալ շատ մը մարդոց ընկերային կեանքին մէջ մեկուսացման: Օրինակ՝ ելեկտրոնային սարքերու արտադրութիւնն ու անոր անխնայ օգտագործումը կրնան հանգեցնել աչքերու լարուածութեան, հետեւաբար՝ տկարութեան եւ առողջական, ընկերային եւ հոգեկան այլ խնդիրներու։
Բնութիւնը, միւս կողմէն, կարեւոր է մեր առողջութեան եւ բարեկեցութեան համար։ Ան մեզի կ՛ապահովէ մաքուր օդով եւ ջուրով եւ սնունդով: Բնութիւնը նաեւ հանգստացնող ազդեցութիւն ունի մեր միտքին եւ մարմնին վրայ: Ուսումնասիրութիւնները ցոյց տուած են, որ բնութեան մէջ ժամանակ անցնելը կրնայ նուազեցնել հոգեկան գերճնշումը (stress), բարելաւել տրամադրութիւնը եւ խթանել մարդոց ստեղծագործական ունակութիւնները:
Այնուամենայնիւ, բնութիւնը նոյնպէս վտանգի տակ է: Կենսոլորտի ապականումը եւ անտառահատումները բոլորն ալ վնաս կը հասցնեն բնական աշխարհին, հանգեցնելով կլիմայի անբաղձալի փոփոխութեան: Եթէ մարդկութիւնը անյապաղ քայլեր չձեռնարկէ բնութիւնը պաշտպանելու, մենք անխուսափելիօրէն պիտի բախինք լուրջ հետեւանքներու։
Սակայն մինչ կեանքը կը զարգանայ ու մարդկային ագահութիւնն ու անհեթեթ մրցակցութիւնը չունին ոչ մէկ սահման, ինչպէ՞ս կրնանք հաւասարակշռել արհեստագիտութեան առաւելութիւնները՝ բնութիւնը պաշտպանելու անհրաժեշտութեան հետ:
Պատասխանը բարդ է: Ան մեզմէ կը պահանջէ ընտրութիւն կատարել, թէ մենք ինչպէ՞ս կ՛օգտագործենք արհեստագիտութիւնը եւ ինչպէ՞ս այդ կը փոխազդուի բնութեան մէջ: Մենք պէտք է միջոցներ գտնենք արհեստագիտութիւնը կայուն կերպով օգտագործելու համար, որ չի վնասեր շրջակայ միջավայրին: Մենք նաեւ պէտք է միջոցներ գտնենք բնութեան հետ կապուելու եւ գնահատելու անոր գեղեցկութիւնն ու կարեւորութիւնը:
Այս մէկը լուրջ մարտահրաւէր է, սակայն ան այնպիսի մարտահրաւէր մըն է, որ կարելի չէ շրջանցել եթէ մենք կ՛ուզենք կայուն ապագայ ստեղծել մեր եւ գալիք սերունդներուն համար:
Ահաւասիկ մի քանի բան, որ մենք կրնանք ընել, որպէսզի հաւասարակշռուի արհեստագիտութեան առաւելութիւնները բնութիւնը պաշտպանելու անհրաժեշտութեան հետ.
- Ընտրենք կայուն արհեստագիտութիւն: Շատ ապրանքներ եւ ծառայութիւններ պատրաստուած են կայուն նիւթերէ, որոնք աւելի քիչ ուժանիւթ կը պահանջեն:
- Նուազեցնենք մեր կախեալութիւնը արհեստագիտութենէն: Այս բանը կարելի է իրագործել աւելի շատ ժամանակ անցնելով բնութեան գիրկին մէջ, գիրքեր կարդալով եւ ընկերներու եւ ընտանիքի հետ մշտական յարաբերութեան մէջ մնալով:
- Պաշտպանենք բնութիւնը: Մենք կրնանք պաշտպանել բնութիւնը՝ վերամշակելով, խնայելով ջուրը եւ նուազեցնելով արձակուած ածխածինի հետքը: Մենք կրնանք նաեւ կամաւոր տրամադրել մեր ժամանակը, բնութեան պաշտպանութեան ի խնդիր:
- Եւ ամենակարեւորը, վերոյիշեալ կէտերը մտցնենք կրթութեան համակարցին մէջ, աւելի եւս գիտակից քաղաքացիներ պատրաստելու համար:
Վերջապէս պէտք է ամէն ինչ ընենք, որպէսզի մեր զաւակներուն ժառանգենք աշխարհ մը, ուր արհեստագիտութիւնն ու բնութիւնը ներդաշնակօրէն կը գոյակցին, յօգուտ՝ մեր այս գեղեցիկ մոլորակին ու մարդկային քաղաքակրթութեան երկարակեցութեան:
ՍԵՒԱԿ ՅԱԿՈԲԵԱՆ
