Նիկողոս Պէյ Պալեան (19 Նոյեմբեր 1826, Պոլիս – 1858), հայ ճարտարապետ։
Արքունի ճարտարապետ Կարապետ ամիրա Պալեանի երկրորդ զաւակն էր։ Ծնած է Պոլիս։
Իր հայրը կանուխէն զգացած էր, որ որքան որ իրենց սերունդը յաջորդաբար կարող եղած էին ճարտարապետութիւնը հիմնաւոր կերպով ուսանիլ եւ գործադրել. սակայն թերի մը կը մնար տակաւին, որովհետոեւ եւրոպական ճարտարապետութեան չէին հետեւած։ Այդ պատճառով իր բոլոր զաւակներուն ուսումը լրացուց, զանոնք Փարիզ եւ Իտալիա ուղարկելով։ Նիկողոս իր մանկութենէն ցոյց կու տար արդէն, թէ՝ իր լուրջ ու խելացի մտաւորական հանճարովը պիտի կրնար փայլիլ ու պսակել իր հօր փափաքները։ Մանկական խաղերը զինքը չէին հետաքրքրեր, իր միակ զուարճութիւնը իր մայրն էր, որուն խնամքին եւ գգուանքին տակ կը մեծնար հետզհետէ։ իսկ մօր կորուստի հետեւանքով խանգարեցաւ անոր առողջութիւնը։
Հազիւ ստացած նախնական կրթութիւն մը, դեռ պատանի Փարիզ ուղեւորուեցաւ 1843-ին՝ իր հօր փափաքովը, որ զինք կը յանձնէր խաչատուր Պարտիզպանեանի խնամքին։ Փարիզի մէջ կատարելագործելով իր նախնական կրթութիւնը, անցաւ Սենթ-Պարպ վարժարանը, ուր հետեւեցաւ ճարտարապետութեան ընթացքին, իր ազնիւ վարքովը եւ աշխատութիւնովը շուտով գրաւեց իր վրայ ուսուցիչներուն սէրը ու համարումը։ Պ. Լապռուսթ՝ դպրոցին վերատեսուչը, միշտ իր գոհունակութիւնը կը յայտնէր իր սիրելի աշակերտին մասին։ Այդ միջոցին ծանր հիւանդութեան մը կը բռնուի, սակայն Տոքթ. Պոիյիօ մեծահամբաւ բժիշկին խնամքներովը կառողջանայ, եւ իր հօրը հրամանովը Պոլիս կը վերադառնայ 1845-ին առանց կարենալ աւարտելու վարժարանին ընթացքը եւ ստանալու վկայական։ Եւ այդպէս իր հօր օժանդակելով կը սկսի յառաջդիմել ճարտարապետական ասպարէզին մէջ։
Ինք կը գործակցի իր հօր բազմաթիւ շէնքերու շինութեանը եւ կարեւոր մասնակցութիւն մը կ՝ ունենայ այնպէս, որ իրեն կը սեփականի այսօր այն մեծ հիացումը, որ կ՝ ունենանք դիտելով «Տոլմա Պաղչէի» պալատին գահոյքի սրահը եւ պատուոյ երկու դռները, ինչպէս նաեւ Օրթագիւղի եւ Չրաղանի մզկիթները, Ըխլամուրի քէօշկը։ Սակայն իր աշխատութեանը գլուխ գործոցը եղած է Չրաղանի պալատին յատակագիծին պատրաստութիւնը, որուն շինութեան սակայն չէ կարողացած հասնելու իրեն կանխահաս մահուան պատճառաւ, եւ զոր յետոյ աւարտեցին իր եղբայրները՝ Յակոբ եւ Սարգիս պէյերը։
Ինք վերածնութեան դպրոցին սկզբունքները լաւ կերպով ըմբռնած եւ թօթափած էր ճարտարապետական աւելորդ կանոններու եւ արուեստական նախապաշարումներու լուծը։ Նիկողոս պէյ Պալեանի մէջ գեղարուեստը սիրող մարդէն զատ կը գտնուէր նաեւ նոյնքան ջերմապէս իր ազգը ու հայրենիքը սիրող մարդը։ Եւ այսօր երբ կը դիտենք իր ճարտարապետութեան հսկայ գործերը՝ իբր կենդանի վկաներ, նոյնքան եւս պէտք է գիտնանք թէ գոնէ մասամբ իրեն կը պարտինք մեր ազգային բարոյական շէնքերն եւս, այսպէս Ազգային օրէնքը, լեզուն ու դպրոցը կանոնաւորելու ձեռնարկութիւնները, որոնց երեքն ալ լաւագոյն վիճակի մը հասցնելու նախագաղափարը ունեցած է ինք։ 1853-ի Հոկտեմբեր 22-ին Գերագոյն ժողովը զինք առաջին անգամ կազմուած Ուսումնական խորհուրդի անդամ կ՛ընտրէի, Պարտիզպանեանի եւ Ռուսինեանի ընկերակցութեան։
