Կորոնավիրուսը և համաշխարհային տնտեսությունը

Կորոնավիրուսի հայտնաբերումը և տարածումը

2019 թվականի դեկտեմբերի 31-ին Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպությունը (ԱՀԿ) ծանուցում ստացավ Չինաստանի Հուբեյի նահանգի Ուհան քաղաքում արձանագրված թոքաբորբի մի շարք դեպքերի մասին: Վիրուսի մասին առաջին տվյալները, չեն համընկել հայտնի վիրուսներից որևէ մեկի տվյալների հետ: Այս հանգամանքը մեծ մտահոգություն է առաջացրել, քանի որ երբ հայտնաբերվում է նոր վիրուս, կազմակերպությունը միշտ բախվում է տեղեկատվության պակասի հետ, ինչն էլ դժվարացնում է վիրուսի դեմ պայքարը:

Մեկ շաբաթ անց ՝ հունվարի 7-ին, Չինաստանի իշխանությունները հաստատեցին, որ դա նոր վիրուս է: Պարզվեց, որ կորոնավիրուսն է `վիրուսների ընտանիքի ներկայացուցիչը: Նոր վիրուսը ժամանակավորապես ստացել է «2019-nKoV» անվանումը: Որոշ կորոնավիրուսնե կարող են փոխանցվել անձից այլ անձինք, սովորաբար վարակված հիվանդի հետ սերտ շփումից հետո, օրինակ, տնային պայմաններում կամ բժշկական հաստատությունում:

Վիրուսի հայտնաբերման առաջին իսկ օրվանից ԱՀԿ-ն համագործակցում է Չինաստանի իշխանությունների և միջազգային փորձագետների հետՙ ավելի մանրամասն տեղեկություններ ստանալու վիրուսի մասին, թե ինչպես է այն ազդում վարակված հիվանդների մարմնի վրա, բուժման հնարավոր տարբերակները և այն միջոցները, որոնք երկրները կարող են ձեռնարկել այս բռնկմանը արձագանքելու համար:

Նոր տիպի կորոնավիրուսի համաճարակի պատճառով չինական 11 միլիոնանոց Ուհան քաղաքը մեկ ամսից ավել է ամբողջությամբ մեկուսացված է: ABC News-ը հրապարակել է անօդաչու սարքով նկարահանած տեսանյութ և լուսանկարներ, որում երևում է, դատարկ քաղաքը: 

Հունվարի 23-ին, Չինաստանի իշխանությունները կարանտին հայտարարեցին Ուհան քաղաքում, որպեսզի դադարեցվի նոր կորոնավիրուսի տարածումը: Բոլոր տրանսպորտային միջոցները, գնացքները դադարեցրել են իրենց աշխատանքը: Օդային երթևեկությունն արգելվում է: Սա մարդկության պատմության ամենամեծ կարանտինն է:  Ըստ գիտնականների, վիրուսը, որը հայտնի է որպես 2019-nCov, մարդկանց շրջանում տարածվել է Ուհան քաղաքի ծովամթերքի շուկայից:

Հունվարի 27-ին քաղաքային իշխանությունները արգելել են նաև Ուհան քաղաքում անձնական մեքենաների տեղաշարժը: Միայն հատուկ թույլտվությամբ սնունդ տեղափոխող տրանսպորտային միջոցներն են տեղաշարժվում քաղաքում: Կարելի է ասել, որ կարանտինը 11 միլիոնանոց Ուհանը վերածեց ուրվական քաղաքի:  Ուհան քաղաքում կարանտինից անմիջապես հետո իշխանությունները մեկուսացրեցին նաև մոտակա 15 քաղաքները:

Արդյունքում ՝ աշխարհից կտրվեց մոտ 45 միլիոն մարդ: Համաձայն տարածված տեղեկությունների՝ Ուհանի բնակիչները հիմնականում մնում են տանը և հազվադեպ են դուրս գալիս՝ սնունդ և դիմակներ գնելու համար: Սուպերմարկետի աշխատակիցները կրում են պաշտպանիչ կոստյումներ: Ըստ Reuters-ի, Չինաստանի իշխանությունները ֆերմերներին խնդրել են ավելացնել բանջարեղենի արտադրությունը, ինչպես նաև ճանապարհներ են բացել բեռնատարներով սնունդ մատակարարելու համար: Կառավարությունը հայտարարել, որ խիստ պատժամիջոցներ կկիրառվի այն խանութների սեփականատերերի նկատմամբ, ովքեր այս ժամանակահատվածում կբարձրացնեն սննդի և դիմակների գները: 

Չինաստանի Առողջապահության պետական ​​հանձնաժողովի ամենօրյա զեկույցի համաձայն՝ փետրվարի 21-ի, ժամը 16:00 դրությամբ կորոնավիրուսային հիվանդության (COVID-19) հաստատված դեպքերի թիվը կազմել է 75567, կասկածելի դեպքերի թիվը` 5206, հաստատված դեպքերից առողջացածների թիվը՝ 18654 (24,2%), գրանցվել է 2239 մահ (3%): Այս պահի դրությամբ ծանր վիճակում են գտնվում 11633 հիվանդ:

Ամբողջ աշխարհը տարված է կորոնավիրուսի տարածման մասին լուրերով և ճանապարհներ է փնտրում դրա դեմ պայքարելու համար: Երկրները փակում են Չինաստանի հետ հաղորդակցման ճանապարհները, և այդ երկրի յուրաքանչյուր ներկայացուցիչ կասկած է առաջացնում վարակակիր լինելու առումով։ Ճապոնիա, Թայլանդ, ԱՄՆ, Ավստրալիա, Սինգապուր, Հյուսիսային Կորեա, Մալայզիա, Վիետնամ, Ֆրանսիա, Նեպալ, Կամբոջա, Գերմանիա, Շրի-Լանկա, ԱՄԷ, Ֆինլանդիա, Հնդկաստան, Ֆիլիպիններ, Իտալիա, Մեծ Բրիտանիա, Ռուսաստան: Այս երկրներում հաստատված կորոնավիրուսի դեպքեր են գրանցվել: Բոլոր այս երկրները դադարեցրել են Չինաստանի հետ օդային և ցամաքային կապերը մինչև իրավիճակի կարգավորումը:

Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպությունը, սակայն, կոչ է անում խուճապի չմատնվել, քանի ոչ վարակը չի վերածվել համաճարակի: Ավելին վերջին օրերին ԱՀԿ-ն տվյալներ է ստանում, որ վիրուսը նահանջում է, խուճապի մատնվելու կարիք չկա:

Խուճապային իրավիճակի մասով. Չինաստանի իշխանությունները համաճարակի բռնկումից հետո բազմիցս քննադատել են Միացյալ Նահանգներին և մի շարք այլ երկրների՝ իրավիճակին կտրուկ արձագանքելու և չափից դուրս սահմանափակող միջոցներ կիրառելու համար:  Նախագահ Սի Ծինփինը Թրափին և միջազգային հանրությանը կոչ է արել խուճապ չառաջացնել և ավելի մեղմ արձագանքել: Դրան ի պատասխան Թրամփը խոստացել է, որ Վաշինգտոնը կշարունակի հանգիստ արձագանքել ստեղծված իրավիճակին և պատրաստակամություն է հայտնել աջակցել Պեկինի ջանքերին նոր տեսակի վիրուսի դեմ պայքարի հարցում:

Կորոնավիրուսը և համաշխարհային տնտեսության ճգնաժամը

Կորոնավիրուսը վերակենդանացրեց համաշխարհային տնտեսական ճգնաժամի ուրվականը: Մինչ չինական գործարաններում աշխատողները կարանտինացված են, արևմտյան տնտեսագետները հետաքրքրվում են, թե արդյոք մահացու բռնկումը կդառնա հենց անսպասելի տհաճությունը `«սև կարապը», որը մոլորակը կտանի մեկ այլ անկման:

«Կորոնավիրուսային պանդեմիան սև կարապ կլինի  2008-2009 թվականների համաշխարհային ֆինանսական ճգնաժամից ավելի վատ: Եվ ի տարբերություն ֆինանսական ճգնաժամի, այս անգամ երկրների իշխանությունները սահմանափակ հնարավորություն ունեն իրավիճակը շտկելու հարցում»,- ասում է Moody’s միջազգային վարկանիշային գործակալության ավագ տնտեսագետ Lոն Լոնսկին:

2002-2003 թվականներին կրկին Չինաստանում բռնկվեց SARS coronavirus վարակը և տարածվեց աշխարհի 25 երկրներում: 800 մարդ մահացավ, մոտավորապես ամեն 10-րդ մարդը վարակվեց: 

Համաշխարհային տնտեսությանը, այս ամբողջ արժեքը, ըստ որոշ գնահատականների, համեստ 40 միլիարդ դոլար է: Համաշխարհային տնտեսության վրա, ըստ որոշ համեստ գնահատականների, վիրուսը նստեց 40 միլիարդ դոլար է: Բայց այդ ժամանակ Չինաստանի համախառն ներքին արտադրանքի չափը չի գերազանցել տարեկան 1,7 տրիլիոն դոլար: Այժմ Չինաստանի տնտեսությունը ինը անգամ ավելի մեծ է` 15 տրիլիոն դոլար, իսկ համաշխարհային ՀՆԱ-ում դրա մասնաբաժինը աճել է 4% -ից մինչև 17%:

 Չինաստանի տնտեսությունը

Չինաստանի տնտեսությունը, նույնիսկ առանց վիրուսի բռնկման, բավական թուլացել է: Անցյալ տարի այն աճել է ընդամենը 6,1% -ով: Նման արդյունք  անցյալ դարի վերջից ի վեր չէր գրանցվել Չինաստանի պատմության մեջ: Բացի ներքին կառուցվածքային պատճառներից, որոնք կապված են սպառման այլ մոդելի անցման հետՙ ավելի շատ սպառում, քան արտադրության, Չինաստանի տնտեսկան զարգացման վրա ազդեց ԱՄՆ-ի հետ առևտրային պատերազմները Հոնկոնգում բողոքի ցույցերը: Վիրուսը հիմնականում ազդում է հասարակական տրանսորտի, մանրածախ առևտրի, ռեստորանային և հյուրանոցային բիզնեսի վրա, քանի որ երկիրը պաշարված վիճակում է գտնվում: Եվ այդ ամենը տեղի ունեցավ  ամենաթեժ սեզոնին `չինական Նոր տարվա նախաշեմին:

Այլ երկրները ևս անմասն չեն մնա

Չինաստանը Ասիայում է արդյունաբերական և սպառողական ապրանքների  բաղադրիչների հիմնական մատակարար և արտադրող երկիրն է համարվում: Չինաստանին է բաժին ընկնում աշխարհում նման առաքումների շուրջ մեկ հինգերորդը և մոտ 40% -ը` տարածաշրջանի երկրներին:

Վիետնամը, Հարավային Կորեան, Կամբոջան, Սինգապուրը և Ճապոնիան նույնպես տուժում են Պեկինի որոշումից՝ խմբային ուղևորությունների արգելքի հետ կապված:  

Եվրոպային և Միացյալ Նահանգներին սպառնացող վտանգը մի փոքր ավելի անուղղակի է: Մինչ այժմ նրանք հիմնականում կորցրել են չինացի զբոսաշրջիկներին և շքեղ ապրանքների սպառողներին:

Ներդրումային շուկայում լարված է

Ճգնաժամի ուրվականը վախեցնում է ներդրողներին: Նրանք վաճառում են այն  ակտիվները, որոնց գինը նման իրավիճակներում կտրուկ անկում է ապրումՙ նավթ, մետաղներ: Նրանք գնում են ավելի զարգացած երկրների պարտատոմսեր և ոսկի:

Նավթի գինը հասել է տարեկան ամենացածր մակարդակի: Քանի որ Չինաստանը՝ աշխարհի ամենամեծ ներմուծողն էՙ ամեն օր գնելով 14 միլիոն բարել նավթ, կրճատել է իր սպառումը 20% -ով, հաշվարկել է Bloomberg-ը:

Գործակալությունը նավթի պահանջարկի նման անկումը անվանում է նավթային շուկայի ամենամեծ ցնցումը 2008-2009 թվականների ֆինանսական ճգնաժամից և սպառման կտրուկ անկումը 2001-ի սեպտեմբերի 11-ին Միացյալ Նահանգներում երկվորյակների աշտարակների վրա հարձակման պահից ի վեր:

Արդյունաբերության մեջ օգտագործված մետաղների` պղնձի, նիկելի, ալյումինի գները վիրուսի բռնկումից հետո ընկել են միջինը 7% -ով: Այդպիսի գնանկում տեղի չէր ունեցել անգամ Չինաստանի հետ ԱՄՆ-ի առևտրային պատերազմի ժամանակ:

Եթե կորոնավիրուսի բռնկումը վերաճի համաճարակի, ապա դա կարող է դառնալ այն կաթիլը, որը կլցնի երկրենրի իշխանությունների համբերությունը և ստիպի աշխարհին դիմել անցյալ ճգնաժամի մեջ փորձարկված մեթոդինՙ փողեր տպելուն:  Սա միայն ավելի է ընդլայնելու հիմնարար արժեքի և տնտեսության շուկայի գնահատման միջև առկա անջրպետըՙ մեծացնելով ֆոնդային բորսաների փլուզմանը:

Եվ վերջումՙ ինչպես պաշտպանվել կորոնավիրուսից

Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպությունը հրապարակել է ձեռնարկ, որտեղ ներկայացված են խորհուրդներ վարակից խուսափելու համար

Ձեռքերը պարբերաբար մաքրել ալկոհոլ պարունակող նյութերով կամ լվացվել օճառով

Հազալուց և փռշտալուց հետո բերանը և քիթը ծածկել անձեռոցիկով, որից հետո անմիջապես նետել անձեռոցիկը և լվացվել

Հեռու մնալ այն մարդկանցից, ովքեր ունեն հազ կամ տենդ

Եթե ունեք ջերմություն, հազ կամ շնչառության դժվարություն, հնարավորինս արագ դիմեք բժշկական օգնության և բժշկի պատմեք ձեր այցելած վայրերի մասին

Խուսափեք կենդանիների կամ նրանց հետ շփվող մակերեսների հետ անմիջական շփումից, առանց պաշտպանիչ սարքավորումների օգտագործման:

Մի կերեք կենդանական ծագման հում կամ կիսաեփ արտադրանք: Սննդամթերքի անվտանգության կանոնակարգերին համապատասխան, պետք է հատուկ զգուշություն ցուցաբերել հում մսի, կաթի և այլ սնունդների նկատմամբ, որպեսզի խուսափեք ջերմային մշակում չանցած սննդի արտադրանքի օգտագործումից:

ՔՐԻՍՏԻՆԱ ԱՂԱԼԱՐՅԱՆ