ԶԱՐԱ ՂԱԶԱՐԵԱՆ
Աշխարհի մէջ քրիստոնէութեան տարածումէն ետք Սուրբ ծնունդը կը նշուէր միայն Յունուար 6-ին, բայց կաթոլիկ եկեղեցին զայն կը նշէ Դեկտեմբեր 25-ին: Քրիստոնէութեան ընդունումէն ետք ալ հռոմէացիները կը շարունակէին տօնել որոշ հեթանոսական տօներ: Դեկտեմբեր 25-ին հռոմէացիները կը նշէին արեւի պաշտամունքին նուիրուած տօնը: Այսպիսով հեթանոսական աւանդոյթները խափանելու համար 336 թուականին հռոմէական եկեղեցին Դեկտեմբեր 25-ը նշանակեց որպէս Քրիստոսի Ծննդեան օր: Հետագային Ասորիքի եւ գրեթէ ամբողջ Արեւելքի մէջ Քրիստոսի Ծննդեան տօնի օրը փոխադրուեցաւ Դեկտեմբեր 25-ին, իսկ Յունուար 6-ը մնաց որպէս Տիրոջ Աստուածայայտնութեան եւ Մկրտութեան օր։ Հնագոյն աւանդութեան եւ աւետարանական հաշուարկներուն հաւատարիմ մնացած է միայն Հայ առաքելական սուրբ եկեղեցին՝ Քրիստոսի Ծննդեան եւ Աստուածայայտնութեան տօները Յունուար 6-ին նշելով:
Ինչպէս ամբողջ աշխարհի, այնպէս ալ Հայաստանի եւ Սփիւռքի մէջ կան կաթողիկէ հայեր, որոնք այնուամենայնիւ չառանձնանալով Տիեզերական եկեղեցւոյ դաւանանքէն Սուրբ ծնունդը կը նշեն Դեկտեմբեր 25-ին:
Ինչպէ՞ս Հայաստանի Եւ Աշխարհի Կաթոլիկները Կը Նշեն Սուրբ Ծնունդը
Իռլանտացի տիկին Աննան, որ արդէն չորս տասնամեակէ Հայաստան կ’ապրի իր հայ ամուսինին հետ, կը պատմէ, որ Սուրբ ծնունդի կարեւոր առանձնայատկութիւններէն մէկը սեղանին դրուած ուտելիքներն են: «Սուրբ ծննդեան աւանդոյթ է ձկնամթերքով եօթը տեսակ ուտեստներ պատրաստելը, նաեւ Սուրբ ծննդեան աւանդական աղանդերը, որը կը պատրաստեն խնձորով կամ հատապտուղներով»: Տիկին Աննան կը յաւելէ, որ տունը կը նշեն նաեւ առաքելական եկեղեցւոյ ոչ միայն Սուրբ ծնունդը, այլեւ բոլոր տաղաւար տօները:
«Ես պարտաւոր եմ յարգելու աւանդոյթները եւ տօները այն երկրին, ուր կ’ապրիմ: Մեր տունը հիւրեր կ’ըլլան թէ՛ Դեկտեմբեր քսանհինգին եւ թէ Յունուար վեցին, որեւէ վատ բան չկայ երկու եկեղեցիներու տօները նշելու մէջ»,- կ’եզրափակէ տիկին Աննան:
Կաթողիկէ աշխարհի սրտին՝ Վատիկանի մօտ ապրող իտալացի քսանամեայ Մանարօ Վիչենզօն կը պատմէ, որ Իտալիոյ մէջ մեծ նշանակութիւն կու տան Սուրբ ծննդեան մսուրքին եւ տօնական ծառին: «Մեր երկրին մէջ կը կարեւորենք Սուրբ ծննդեան մսուրքը, որ դատարկ կը մնայ մինչեւ Դեկտեմբեր քսանչորս, միայն սուրբ պատարագէն ետք այնտեղ կը դնենք մանուկ Յիսուսը»:
Վիչենզօն կը պատմէ, որ Իտալիոյ մէջ յատուկ աւանդոյթ կայ, որուն ժամանակ բանեթոն կը պատրաստեն: Վերջինս Սուրբ ծննդեան հաց է, որ կը պատրաստուի կիսաքաղցր խմորէ, ընդեղէնէ եւ չոր հատապտուղներէ: «Բանեթոնը մեր տունը կ’ուտեն ընթրիքէն ետք: Անիկա կը խորհրդանշէ միասնականութիւնը եւ սէրը»:
Մեծամասնութեամբ Կաթողիկէ բնակչութիւն ունեցող երկիրներէն ամէնէն կրօնական աւանդոյթներով հարուստ երկիրը կը համարուի Լեհաստանը:
Ղազարեաններու ընտանիքը կ’ապրի Լեհաստան: Ընտանիքի մէկ մասը առաքելադաւան է, մէկ մասը՝ կաթողիկէ: Յովիկ Ղազարեանը կ’ըսէ, որ կարեւորը հաւատքն է, մնացածը ծիսական տարբերութիւններ են: Լեհաստանի մէջ Սուրբ ծննդեան գլխաւոր ճաշը պորչն է: Ճաշը կը պարունակէ սունկի կամ կաղամբի բելմեններ, անոր վրայ կը լեցնեն բազուկի ջուր: Ան կը խորհրդանշէ Քրիստոսի թափուած արիւնը, իսկ բելմեններու խմորը՝ մարմինը:
Սուրբ Ծննդեան ընթրիքի ժամանակ ոչ ոք կրնայ լքել ճաշի սեղանը մինչեւ կերակուրը չաւարտի: «Երբ սկսի ճաշը ու բոլորը սեղանի մօտ են, կարեւոր չէ, թէ ի՛նչ մոռցած ես խոհանոցը, կամ ինչ կը վառուի կազօճախին վրայ, պէտք է սպասես մինչեւ ճաշը աւարտի»: Յովիկը հետաքրքրական աւանդոյթներու շարքին առանձնացուց նշխարքի բաժանումը ընտանիքին մէջ, որուն ժամանակ իրար կը փոխանցեն ուղղանկիւնաձեւ կամ քառակուսի նշխարք եւ փոխանցելու ընթացքին իրար բարեմաղթանքներ կը յղեն:
Իսկ թէ ինչպէ՞ս կը նշեն առաքելական եկեղեցւոյ Սուրբ ծնունդը, կը պատասխանէ Ղազարեաններու լեհ հարսը՝ Քաթաժինա Ղազարեանը՝ այն ալ հայերէնով:
Բրինձով, չամիչով փիլաւ կ’եփեմ, ձուկ կը խաշեմ, բանջարեղէն կը տապկեմ, իսկ հայկական գինի՜ն, ըմմմ, սեղանէն անպակաս է:
Ի վերջոյ, Դեկտեմբեր քսանհինգ, Յունուար վեց, թէ եօթը… կարեւորը հաւատքն է, ոչ թէ բառերը: Այն հաւատքը, որ ի մի Տէր Յիսուս Քրիստոս Որդին Աստուծոյ՝ ծնեալն յԱստուծոյ Հօրէ, Միածին՝ այսինքն էութենէ Հօր… Չարչարեալ, խաչեալ, թաղեալ, յերրորդ աւուր յարուցեալ, ելեալ ի յերկինս նովին մարմնովն, նստաւ ընդ աջմէ Հօր։
Բնագիրը՝ արեւելահայերէն
Արեւմտահայերէնի վերածեց՝ ՅԱՐՈՒԹ ԿԻՒԼԻՒԶԵԱՆ
«Զարթօնք»ի Աշխատակից
