ՀԱՅԵՐԻ ԸՆԿՈՅԶԱՐՇԱՒԸ ԼՈՍ ԱՆՃԵԼԸՍՈՒՄ

Մի քիչ խնդուք` Ամանորից առաջ

ՀԵՆՐԻԿ ԱՆԱՍԵԱՆ

    ՆՈՐ ՕՐ, ԼՈՍ ԱՆՃԵԼԸՍ.- Հայերէն ընկոյզ, պոպոկ, կակալ. ճղըպուր (այս վերջինը տարածուած է ղարաբաղցիների մօտ) եւ այլ բազմաթիւ հոմանիշներով յայտնի մրգի անունների մէջ ամենա­տարածուածը պոպոկ անուանումն է: Թէեւ, ընկոյզ ասելու դէպքում էլ ամէն մի հայ կը հասկանայ, որ խօսքը պոպոկի մասին է:

   Մենք` հայերս գերազանցօրէն տիրապետում ենք ընկոյզ օգտագործելու արուես­տին: Դարեր շարունակ հայերն ընկոյզը օգտագործել են բազմատեսակ խմորեղէնների, կարկանդակների, շոկոլադների (տուրմ), հալվայի մէջ: Հապա ի՞նչ կ՚ասէք պոպոկի մուրաբայի եւ աննման շարոցի (սուճուխ) մասին:

   – Էլ ի՜նչ Նոր Տարի առանց պոպոկի եւ շարոցի…

   Այդ համեղ ու սննդարար չոր մրգի «Ընկոյզարշաւը» Լոս Անճելըսի հայութեան շրջանում սկսւում է խանութներում յայտնուելու առաջին իսկ օրուանից եւ տեւում է 2-3 ամիս` մինչեւ գալիք Նոր Տարի: Եւ հայերն այն առատօրէն գնում են ոչ այնքան իրենց ընտանիքների համար, որքան Հայաստա­նում թողած իրենց հարազատների:

   Հիմա գանք «ընկոյզացաւով» մտահոգ մեր հերոսներին:

…Հոլիվուդի Ջոնս (Jons) խանութի մերձակայ փողոցներից մէկի նորաւարտ շէնքի առաջին յարկի մէկ ննջասենեականոց բնակարանում իսկական տօնախմբու­թիւն է: Սիրիահայ Մանուկ Սիմսիրեանն ու իր կինը` տիկին Մաքրուհին, կառավա­րութեան դրամական օգնութեամբ (Section 8) նոր բնակարան են ստացել: Երեք արու զաւակների եւ ութ թոռների տէր են գրեթէ 50 տարուայ ամուսնական ճանապարհ անցած ամուսինները: Ժամ, պատարագի նայող չկայ, շնորհաւորական եւ բարի մաղթանք­ներով առլի հեռախօսային զանգերը գալիս են աշ­խար­հի տարբեր միջօրէական­ներից` անդադրում ուրախութեան, խնդուքի, յիշողու­թիւն­ների հաճելի մթնոլորտ ստեղծելով  լաւագոյնս կահաւորուած սենեակում:

   Վարպետ Մանուկը Հայաստան էր ներգաղթել Սիրիայից 1960-ականների վերջերին: Քսան տարի Հայաստանում ապրելուց յետոյ, կնոջ հետ միասին եկել, հաստատուել էր Լոս Անճելըս, այն մտադրութեամբ, որ հետագայում էլ մէկիկ-մէկիկ իր շուրջը կը հաւաքի երեք տղաների ընտանիքներին:

   Հանգամանքներն այնպէս դասաւորուեցին, որ նա կարողացաւ միայն փոքր տղայի ընտանիքին բերել «Լոս Արմէնոս»: Միջնեկը գնաց Ֆրանսիա (աղջիկն այնտեղ էր սովորում), իսկ աւագ որդին, ահա 20 տարի է չի կարողանում ծնողներին միանալ:

  Խնճոյքից յետոյ, առաւօտ կանուխ, երբ արեւը նոր էր բարձրանում հորիզոնի վրայ, վարպետ Մանուկը լոգարանից ձայն տուեց կնոջը.

   – Մաքրուհի՜…, Մաքրուհի՜,– պատասխան չկայ: Յաջորդ անգամին` Մաքրուհի-Սրբուհի՜…

   – Խենթեցա՞ր մարդ Աստուծոյ, ինչո՞ւ կը պոռաս, հիմա ի՞նչ պիտի մտածեն դրացիները…

   – Ինչ կ՚ուզեն թող մտածեն…, արքայութիւն է պէ՜ ասանկ լոգանք առնելը, հայտէ՜, դուն ալ ջուր մը ցանէ վրադ…

   – Ես ատոր ժամանակը ունի՞մ: Այսօր  շատ հիւր կ՚ունենանք: Ուրկէ՞ շինեցիր սա Մաքրուհի-Սրբուհին, չե՞ս ամչընար: Բնաւ չես օգտագործած այդ անունը:

   – Ինչո՞ւ ամչնամ անուշիկս, նենէիդ անունը Սրբուհի չէ՞ ր…

   – Էրկար ըրիր պարոնս…, հայտէ՜, դուրս ելիր, առ սվոնք, չխբնած, ամօթ է ամօթ, տարիքէդ ամչցիր,– այս ասելով Մաքրուհին ամուսնու վրայ նետեց նրա սպորտային ներքնաշորերը` բաղնիքի մէջ­տեղում մօրից մերկ կանգնած յաղթանդամ տղամարդուն:

   – Ինչո՞ւ պիտի ամչնամ կնիկ, հոս մեզմէ զատ մէկը չիկայ, յետոյ, ի՜նչ է, առաջին անգա՞մ է, որ ինծի ասանկ կը տեսնաս…

   – Մի էրկարեր անամօթ մարդ, ինչո՞ւ երէկ գիշեր տղայիդ չախեցիր ամէնուն առջեւ, ինչ է թէ, քանի մը գաւաթ աւելի խմեր է:

   – Քանի  մը գաւաթ չէր Մաքրուհի, շատ էր: Կը յիշե՞ս, Հայաստան երգ մը կար, Յովհաննէս Բադալեանը կ՚երգէր, հիմա կ՚երգեմ` դուն ալ մտիկ ըրէ,– ոգեւորուած իր յայտնագործութիւնից, առանց սպասելու կնոջ հրամանին, իր յուժկու բամբ ձայնով սկսեց երգել`  «Մի հատը լաւ է, երկրորդը բաւ է, բայց լաւ իմացիր` երրորդը ցաւ է…»:

   Մի քանի վայրկեան երգել-պարելուց յետոյ մեր Մանուկ աղան փլուեց բազմոցին:

   – Ձգէ պէ՜, ձգէ կնիկս քիչ մը զուարճանանք: Այսօր տօն է մեզի համար: Քանի տարի սպասեցինք այս օրուան:

   – Քեզի ո՞վ արգիլեց, որ զուարճանաս, քանի անգամ ըսած եմ քեզի, որ չ՚երգես, դուն ականջ չունիս, դուն միայն խօսէ, մի՛ երգեր: Պզտիկ դիտողութիւն մը ըրի տղուդ վերա­­բերեալ` երգով-պարով պատասխանեցիր: Ի՞նչ եղեր է որ, ինքը խմեց` կնիկը կը քշէ օթոն: Հոս բոլոր կիներն ալ օթօ կը վարեն: Բան մը չըսես, խօսք չեմ ուզեր, հագուէ եւ խոհանոց եկուր, սուրճը գազօճախին վրան է, խմենք եւ Ջոնս մարքէթ երթանք, գնումներ ունիմ ընելիք, այսօր ալ շատ եկող-գացող կ՚ըլլայ:

   Հազիւ էր վարպետ Մանուկը սուրճի առաջին կումն առել, երբ նկատեց սեղանի անկիւնում դրուած թրքական արտադրութեան հալվայի դեռեւս չբացուած տուփը.

   – Աս հելվէն ո՞ւրտեղէն մէջտեղ ելաւ կնի՛կ…, ես քանի՞ անգամ ըսած եմ, որ թրքական ապրանք այս տունը պիտի չմտնայ, վերցուր սեղանին վրայէն, ո՞վ բերաւ, ըսէ նայիմ… 

   – Պոլսահայ Մաննիկը բերաւ,– վախուորած հայեացքով, աչքերը հեռացնելով ամուս­նուց ասաց Մաքրուհին եւ շարունակեց,– քանի մը շաբաթ առաջ Պոլիս գացած էր, հոնկէ բերած է:

   – Ինչ որ է, մէկու մը նուէր տուր, թէեւ ես ալ խենթ կ՚ըլլամ հելվային համար, համա շաքարս համը կը հանէ կոր: Քիչ առաջ Ջոնս պիտի երթանք ըսիր: Դուն այդ խանութին այս շաբթուան թերթը նայեցա՞ր, ի՞նչ աժանցած ապրանքներ կան: Թերթը տուր, անգամ մը աչքի անցունեմ:

   Շաբաթաթերթը բացելուն պէս, հենց առաջին էջի վերին աջ անկիւնում աչքին ընկաւ Walnuts (Ընկոյզ)- $ 0.99 ազդը։

   – Կնի՜կ, շուտ ըրէ, սա ակնոցս գտիր, չեմ հաւատար…, ընկոյզ` եւ փաունդը իննսունիննը սե՞նթ,– անհաւատալի բան մըն է, թերեւս 99-ին առջեւի մէկ թիւը մոռցած են դնել…շո՜ւտ, շուտ գտիր ակնոցս:

   – Ա՛ռ, սա գրողին տարած ակնոցը: Ապ­րան­քիդ տէր եղիր:

• Չէ՜, իրաւ է կնիկ, յստակ գրուած է` Walnuts (Ընկոյզ)- $ 0.99,– մի քանի անգամ ազդը նայելուց յետոյ բարձրաձայնեց Մանուկը:

***

    Սիմսիրեան ամուսինները մի քանի վայրկեան անց իրենց 12 տարուայ Քամրի մեքենայով հասան Ջոնս խանութ.

   – Աս ի՞նչ բան է կնի՜կ, առտու կանուխ, այս ժամուն, եւ օթոն կեցնելիք տեղ չիկայ:

   – Կեցիր, ես իջնամ, դուն քովի փողոցը փարք ըրէ եւ եկուր:

   Երբ մի 10-15 վայրկեան անց Մանուկը մտաւ խանութ, դժուարութեամբ գտաւ կնոջը խմբուած բազմութեան մէջ.

  – Ո՞ւր ես այ կնիկ, մեռայ քեզի փնտռելով…

  – Ո՞ւր պիտի ըլլամ, հոս եմ, ամէնն ալ ընկոյզի կը սպասեն: Երէկուանը` նոյն օրն իսկ, քանի մը ժամուան մէջ լմնցեր է: Հիմա նորէն պիտի բերեն եղեր:

   – Հոս կեցիր, տեղէդ չշարժիս, խանութին մէջ մեքսիկացի գործաւոր մը կայ, զիս լաւ կը ճանչնայ, երթամ փնտռեմ, ան կը գիտնայ, թէ երբ պիտի բերեն ընկոյզի նոր փարթին:

   Մի քանի պտոյտ անելով խանութի մէջ, Մանուկը գտաւ գործաւորներից մէկին, որին հարցրեց.

   – Ամիկօ, ուէ՞ր իզ Անտոնիօ…,

  Այդչափ անգլերէն շատոնց սորված էր մեր հերոսը եւ ամիկոյէն ճշդեց, որ Անտոնիոն պահեստն է: Մանուկը գնաց եւ պահեստին առջեւը կեցաւ. «Ուր որ է դուրս պիտի ելլայ»,– մտածեց ան:

    Իսկապէս էլ, մի քանի երկվայրկեանից բանջարեղէն-մրգեղէն արկղերով լի կառքը դռնից դուրս հրելով մէջտեղ ելաւ Անտոնիոն.

  – Հա՜յ Անտոնիօ, ուէ՞ն իզ քամինկ…,– ընկոյզ բառի անգլերէնը չիմանալու պատճառով մի քանի անգամ կմկմալուց յետոյ յիշեց հայաստանցիների «պոպոկ»-ը:

   – Օ՜,  եա…,– ձեռքը վեր բարձրացնելով ասաց Անտոնիոն.– ես հասկանում,– ցոյց տալու համար, որ հայերէն էլ գիտի,– ժամ 11-ին:

   – Մաքրուհի, ի՞նչ կ՚ըսես, սպասե՞նք,– շրջուելով կնոջ կողմը` հարցրեց Մանուկը,– տասնըմէկ կ՚ըսեն, բայց ո՞վ գիտէ, թէ երբ պիտի գայ, դեռ մէկուկէս ժամ կայ մինչեւ այդ պահը: Հոս կեցիր, հիմա բան մը կը մտածեմ: Կրկին երթամ տղային քով:

   – Հայտէ՛ կնիկ երթանք, ես ամէն բան կարգադրեցի, պէտք չունինք 2-3 ժամ հոս-հոն սլքտալու: Հոգ մի ըներ,– արդէն մեքենայի մէջ,– Անտոնիոյէն հեռա­ձայնին թիւը առի, 12-ի ատենները հեռաձայն կ՚ընենք:

   – Աֆերիմ, ինչ աղուոր տղայ է եղեր սա մեքսիկացին: Հեռաձայնին թի՞ւն ալ տուաւ…

   – Այո, տուաւ, մեքսիկացի է, ինչ է` չեմ գիտեր, Ամերիկայի հարաւէն եկողները ամէնն ալ իրարու կը նմանին:

   Ժամը 12-ի մօտ, Մանուկը հեռաձայնեց Անտոնիոյին եւ ճշդեց, որ իսկապէս էլ դրանից մէկ ժամ առաջ ընկոյզը բերել են.

   – Շուտ ելլանք կնիկ, ընկոյզը բերած են: Հիմա նայինք թէ ինչպէ՞ս պիտի կարենանք ձեռք ձգել այդքան ժողովուրդի մէջէն: Դուն վար իջիր օթոյէն, գնա՛ կարգի կեցիր, ես քովի փողոցներուն մէջ տեղ գտնամ օթոն փարք ընելու համար:

    Այս անգամ բաւականին երկար տեւեց մեքենայի համար կայանելու տեղ գտնելը: Մի տան առջեւով անցնելիս տեսաւ, որ տանտիրուհին աւելով մայթի եզերքն էր մաք­րում: Մի պայծառ միտք առկայծեց պարոնիս ուղեղում: Մեքենան անմիջապէս կանգ­նեցրեց եւ ապակին իջեցնելուց յետոյ աղաչական տօնով ասաց.

   – Աղջիկս, ի՞նչ կ՚ըլլայ, թոյլ տուր, որ օթոս կէս ժամով մը բակիդ մէջ փարք ընեմ, Ջոնս պիտի մտնամ, ամբողջ թաղին մէջ կենալիք տեղ չիկայ:

   – Խնդրե՜մ Հայրիկ ջան, էրեկ էլ էր էսպէս…, պոպոկ ես առնելու չէ՞…,– ժպտալով ասաց երիտասարդ կինը:

   – Հա՜, հա՜ աղջիկս, պոպոկ պիտի առնենք, կինս հոն` խանութն է:

   – Վա՜յ, քոռանամ ես, շուտ արա գնա՛ հայրիկ ջան, մեղք ա կնիկը, կէս ժամ չէ` կ՚ու­զես էրկու ժամ յետոյ արի, մէկ ա, մինչեւ իրիկուն էկող չկայ:

   Հոգին բերանը հասած, երկար քայլելուց յետոյ, քափ քրտնքի մէջ կորած Մանուկ աղան հազիւ իրեն նետեց Ջոնս մարքեթից ներս:

   – Ի՞նչ եղար այ մարդ, մեռա՜յ քեզի սպասելով, միտքէս ամէն գէշ բան անցաւ:

   – Մի հարցներ Մաքրուհի, հոգիս ելաւ տեղ փնտռելէն, վերջէն անուշիկ տիկինի մը տունին բակը կեցուցի օթոս: Տեսայ, որ տունին առջեւը աւելով մայթին եզերքը կը մաքրէ, օթոս կեցուցի եւ խնդրեցի, որ կէս ժամուան համար արտօնութիւն տայ օթոս կեցնել իրենց բակին մէջ:

   – Աղուոր ալ միջոցը գտեր է պարոնս…, մեկուսի` անամօթ…: Սոսկալի խառնակ վիճակ է, պոչ բռնել, կարգի կենալ, – անանկ բան չիկայ, ասաց Մաքրուհին:

   – Ատ ի՞նչ ըսել է, ինչ է, օրէնք բան չիկա՞յ:

  -– Ես համբերութիւն չունիմ էրիկս: Եկուր երթանք, վազ անցանք սա ընկոյզէն, վաղը միւս օր ընկոյզին գինը առաջուանը կՙըլլայ` այն ատեն կ՚առնենք:

    Առանց կնոջը բան ասելու Մանուկը անմիջապէս քայլերն ուղղեց պահեստի կողմը` Անտոնիոյին փնտռելու: Քիչ անց արագ-արագ քայլքով մօտեցաւ կնոջը.

   – Հայտէ՛ կնիկ գացինք քէշիրին քովը, Անտոնիոն քիչ վերջ 50 փաունդնոց խոշոր տոպրակը (ջուալ) պիտի բերէ: Անցեալ տարի ալ նոյնը ըրինք, կը յիշե՞ս, սակայն այն ատեն փաունդը երկու տոլարով առինք:

   Հինգ վայրկեան չանցած երանելի ընկոյզի խոշոր տոպրակը Ջոնս-ի մուտքին էր: Մանուկը գնաց մեքենան բերելու:

   – Յոգնած ես երեւում հայրիկ ջան, էսքան տեղ քայլելով ես եկել, բա դու մեղք չե՞ս, մի սուրճ դնեմ խմի, հանգստացի յետոյ կը գնաս,– ասաց ծանօթ երիտասարդ կինը:

   – Շնորհակալ եմ աղջիկս, ուրիշ անգամ, կինս հոն` խանութին առջեւը ինծի կը սպասէ, – ասաց Մանուկն ու անցաւ մեքենայի ղեկին: Երկու-երեք վայրկեանից խա­նու­թի դռանն էր:

   – Մա՛րդ, կեցիր մէկու մը կանչեմ թող օգնէ, մինակդ ինչպէ՞ս պիտի շալկես այս ծանր բեռը, – բացագանչեց Մաքրուհին`տեսնելով, որ ամուսինը պատրաստւում է յսկայ ծանրաբեռ ընկոյզի պարկը դնել ուսերին:

   Մանուկը չլսելու տալով կնոջ յորդորը, մէկ շնչով վերցրեց ծանր բեռը եւ նետեց մեքենայի մէջ, – ասանկ կ՚ըլլայ անուշիկս…, հէ՛յ գիդի երիտասարդութիւն…,– յաղթա­կան հայեացքը ուղղելով շուրջիններին` անցաւ մեքենայի ղեկի առջեւ:

***

   – Շուտ ըրէ տիկինս, սուրճ մը հասցուր, մեռայ, – ոտքը հազիւ տան մուտքին դրած`բացականչեց Մանուկը, – եթէ դուն հետս չըլլայիր, քիչ առաջուան կնոջը հետ պիտի խմէի սուրճը…, ինչ ալ անուշիկ, պուպրիկի պէս տիկին էր…

   – Որչա՞փ շուտ մտերմացեր ես…, ժամադրութիւն մը չառի՞ր արդեօք…, չխբնած, անամօթ մարդ, եւ չես ամչնար, հպարտութեամբ ալ կը պատմես, տարիքիդ նայէ…:

  – Ինծի նայէ, կարծեմ թէ նորէն սխալ ճամբուն վրան ես, փոխարէնը երթալ կնոջը քով շնորհակալութիւն յայտնելու, ելեր պատմութիւն կը շինես, ամօթ է կնիկ, ամօթ:

• Լա՛ւ, լաւ, վազ անցիր, հայտէ, գործի անցնինք, – զգալով որ մի քիչ չափն ան­ցաւ` կարճի կապեց տիկինը:

***

   Երեք օր շարունակ վարպետ Մանուկը զբաղուած էր ընկոյզ կոտրելով: Չորրորդ օրը սուրճի սեղանի շուրջ.

  – Ապրիս ամուսինս,– Մանուկի  գլուխը շոյելով ասաց Մաքրուհին,– հինգ քիլոյի չափ զատէ Երեւան` տղայիդ ղրկելու համար, նոյքան ալ` այստեղի տղուդ` Վարդանին ըն­տա­նի­քին համար մէկ կողմ դիր, մնացեալն ալ` թող մեզի մնայ:

    Մանուկը դեռ չէր հասցրել որեւէ խօսք ասել` հնչեց հեռախօսի զանգը: Վարպետը արագօրէն վերցրեց ընկալուչը:

   – Նշան, դո՞ւն ես, ինչ կայ, առտու կանուխ ի՞նչ է եղեր նորէն…, այո, լաւ, հասկցայ, տունն եմ, տեղ չունիմ երթալիք:

   – Ի՞նչ կայ, ինչո՞ւ պիտի գայ Նշանը, այդ խաղամոլը,– հարցրեց Մաքրուհին:

   – Տղաքը կարօտցեր են զիս, երեք օր է կեդրոն չեմ գացած: Ըսաւ որ, շատեր բացա­կայած են այս քանի մը օրը, հաւանաբար անոնք ալ մեզի պէս ընկոյզ գնելով եւ միջուկը զատելու գործով կրնան զբաղած ըլլալ:

   Որոշ ժամանակ անց, հայկական խոհանոցից գնուած քեբաբ-խորովածով եւ աղան­դեր­ներով ծանրաբեռ, ուստա Մանուկի երեք ընկերները ներխուժեցին նրա բնակա­րանից ներս:

   – Աչքերնիդ լո՛յս, թող մեր ոտքը խերով ըլլայ այս նոր բնակարանէն ներս, բարով վայելէք, – ասաց նիհարակազմ, երկարահասակ, Մաքրուհու ասած խաղամոլ Նշանը:

   – Ես եւ Վահագն էլ ենք միանում պարոն Նշանի մաղթանքներին, միայն թէ առողջ լինէք եւ երկար տարիներ կարողանաք վայելել հիանալի յարմարութիւններով հարուստ այս բնակարանը,– սա էլ Երեւանի համալսարանի նախկին դասախօս Վազգէն Ենոքեանն էր:

   Երկու-երեք ժամ ուտել-խմելուց յետոյ բացուեց բլոտի սեղանը, որի մի անկիւնում տիկին Մաքրուհին ընկոյզով լի յախճապակէ աման էր դրել:

   – Էս քանի վախտը ուր որ էրթաս` պոպոկ դէմ կ՚անեն, էս ի՛նչ պոպոկացաւ ա բռնայ մեր հայերին, ուր որ էրթաս` պոպոկի մասին կը խօսան, «պոպոկ առա՞ր», «գիտե՞ս, Ջոնսում 99 սենթ ա հա՛», պոպո՛կ, հա պոպոկ, յետոյ էլ պոպոկ կը դնեն սեղանին, – ասաց Վահագը:

  – Նախ` պոպոկ չէ բարեկամս, ընկոյզ է, եւ յետոյ` ինչո՞ւ կ՚այպանես հայերուն, որ այդքան ընկոյզ կ՚առնեն, դուն, ինչ է, Հայաստան ընտանիք, բարեկամ, հարազատ չունի՞ս, որ անոնց ղրկես Նոր Տարուան այս օրերուն, ուր ընկոյզին գինը մեր դրամով քիլոն 40 տոլարի կը հասնի:

   – Չէ՛ չունեմ, ես մենակ մարդ եմ էս աշխարհում, ոչ էլ պոպոկ եմ սիրում, – ասաց Վահագը:

   – Ատոր համար ալ խելք չունիս, – հռհռալով խօսքի մէջ ընկաւ Նշանը, – գիտե՞ս որ, ընկոյզը մարդուս խելքը կ՚աւելցունէ, առ սա ընկոյզը եւ նայէ, ճիշդ ուղեղի ծալքերուն կը նմանի:

   – Ճիշդ է ասում Նշանը, – սա էլ համալսարանի նախկին պրոֆեսորն է, – ընկոյզը, կամ որ միեւնոյնն է` պոպոկը հարուստ է վիտամիններով, մետաղներով, օգնում է շաքա­րով հիւանդներին, դանդաղեցնում է ծերացումը, եւ, եւ…, սա արդէն քեզ է վերա­բերւում  պարոն Նշան, – ընկոյզը օգնում է տղամարդու սեռական կարողութիւնը բարձրացնելուն, այնպէս որ, եթէ օրական 7 ընկոյզ ուտես` ասածիդ պէս` «Ամէն ինչ բոմբայի պէս կ՚ըլլայ…»:

   Պրոֆեսորի վերջին արտայայտութեան վրայ սրտաբուխ ծիծաղի մի այնպիսի հզօր ալիք բաձրացաւ սենեակում, որ տանտիկինը անհանգստացած, խոհանոցից շտապեց տղամարդկանց մօտ.

   – Ի՞նչ եղաւ Մանուկ, այս ի՞նչ աղմուկ է, դրացիները հիմա ի՞նչ կը մտածեն:

   – Մտահոգիչ ոչինչ չկայ տիկին Մաքրուհի, տղաներն իրենց երիտասարդութիւնը յիշեցին, – Մանուկի փոխարէն պատասխանեց պրոֆեսորը եւ շարունակեց, – Մեր եւ մնացեալ հայ ընտանիքներում այս օրերին պատկերը նոյնն է: Բոլորի մօտ էլ ընկոյզացաւը կայ աւելի կամ պակաս չափով: Բոլորն էլ ցանկանում են տնտեսապէս օգտակար լինել Հայաստանում ապրող հարազատներին եւ բնաւ էլ մեղադրելի չէ, որ նրանք իրենց պահանջարկից աւելի ընկոյզ են գնում։ Ես ընտանիք գիտեմ, որ երեք 50 փաունդանոց ընկոյզի պարկ է գնել: Երեք արու զաւակի բազմանդամ ընտանիքներ ունի Երեւանում: Բա նրանց չ՚օգնի՞ տօնական այս օրերին, որպէսզի տան կանայք կարողանան ընկոյզէ խմորողէններ պատրաստել: Շաքար, բրինձ, սիսեռ, քաղցրաւե­նիք, ընդեղէնների շարքում էլ` ամենակարեւորը` ընկոյզ չուղարկի՞, էն էլ մաքրուած:

   Իրական ճառի վերածուած պրոֆեսոր Ենոքեանի ելոյթը խորը տպաւորութիւն թողեց ներկաների վրայ: Ոչ մի ձայն, ոչ մի ծպտուն, կամ առարկութիւն: Տեսնելով որ բաւական լուրջ է մթնոլորտը, պրոֆեսորն անցաւ կատակի.

   – Դէ լա՛ւ, այդքան մի լրջացէք: Քանի որ այսքան երկար տեւեց ընկոյզային խօսակցութիւնը, ուզում եմ մի հարց ուղղել բոլորիդ. ինչպէ՞ս է կոչւում ընկոյզ կոտրելիք գործիքը:

   – Կոտրելիք, – ասաց Մանուկը, – կամ ալ ընկոյզ կոտրելիք:

   – Կոտրելիքը յստակ չէ, ի՞նչ բանի կոտրելիք, – յստակ չէ, յաջորդը:

  – Պոպոկաջարդիչ, – սա էլ Վահագն է:

   – Վատ չէ Վահագ, բայց երկար է բառը…, լաւ, լա՛ւ, ես կ՚ասեմ ճիշդ անուանումը, որը շատ բնորոշ է ընկոյզի համար: Այսպէս ուրեմն. ընկոյզ կոտրելու գործիքի անուանումն է` ՃՐԹԱՆ, ՃԸՐ-ԹԱՆ: Լաւ է, չէ՞: Ընկոյզը կոտրելիս ի՞նչ ձայն է գալիս` ճըրթ-ճըրթ…,– ուրեմն չափազանց բնորոշ անուն ունի ընկոյզ կոտրելիք գործիքը: Դէ՛, ուրեմն, բարեկամներ ուրիշներին էլ սովորեցրէք ՃՐԹԱՆ-ը, թող մէկ բառ էլ մտնի մեր հարուստ բառապաշարի մէջ: Այժմ եկաւ պահը բլոտ խաղալու:

   Մինչեւ ուշ գիշեր լոյսը չմարեց Սիմսիրեանների նորամուտ բնակարանում:

Դեկտեմբեր 2018