Թրքական «Haberturk» լրատուական կայքի յօդուածագիր Ումուր Թալուն իր սիւնակին մէջ խոր հիացումով անդրադարձած է մեծանուն ֆրանսահայ երգիչ, դերասան ու երգահան Շառլ Ազնաւուրի ստեղծագործութիւններուն:
Թուրք հեղինակի «Այսուհետեւ Ազնաւուրը ալ չկայ» վերտառութեամբ յօդուածին մէջ կը կարդանք.
«Մենք ի՞նչ գիտնայինք, որ ան հայ էր…
Մեր գործը անոր երգերը սիրելն էր: Մենք կը սիրէինք այդ երգերը, քանի որ կը մտածէինք` այդ երգերը սիրելով պիտի կարենայինք սիրահարիլ… Պիտի կարենայինք սիրել ու սիրուիլ… Հաճելի էր ֆրանսերէն լսելը, պէտք ալ չէր գիտնալ լեզուն: Երգին մէջ ինչ ալ որ կ’ըսուէր, իւրաքանչիւր բառը կը պարէր մեղեդիին հետ, քեզի ալ կ’առնէր ու կը տանէր: Առանձնապէս չէինք գիտեր ալ, թէ ուր կ’երթայինք: Ակնյայտ էր, որ միեւնոյն երգերը սիրելով իւրաքանչիւրս տարբեր երազանքներու գիրկը կ’ինային: Անոր «Տար զիս աշխարհի միւս կողմը» խօսքերուն մէջ իւրաքանչիւրիս համար աշխարհի միւս կողմը տարբեր էր…
Ներողութիւն, մենք ի՞նչ գիտնայինք, որ ան հայ էր…
Երբ «La Boheme»-ը կը հնչէր, անկարեւոր կը դառնար թէ՛ երգողի, թէ՛ լսողի ինքնութիւնը: Աշխարհի որ մասն ալ գտնուէիր, դուն քեզմէ չէիր կրնար փախչիլ:
Անձնագիրին մէջ չէին կրցած գրել «Շահնուր» անունը, փոխարէնը «Շառլ» անունը տրուած էր:
Մայրը Թուրքիայէն էր, հայրը` Վրաստանէն, ներողութիւն, մենք, ի՞նչ գիտնայինք, որ ան ալ «հայ» է:
Յետոյ միայն գիտցանք, թէ ինչեր տեղի ունեցած են, ինչեր տեղի չեն ունեցած: Սակայն ի՞նչ պիտի ընէինք, երգերը թշնամի՞ պիտի համարէինք:
Երգերը թշնամի չէին եւ իրականութեան մէջ ի՛նքն ալ թշնամի չէր:
«Մարդոց, ժողովուրդներուն դէմ պահանջ չունէր, մենք ալ կ’ուզէինք, որ չունենար: Հաւանաբար իր կորսնցուցած արմատներուն հանդէպ ունեցած պարտքի զգացումը «քաղաքականացուցած» էր զինք: Մինչդեռ մենք այդպիսի մահեր չէինք ուզեր, նոյնիսկ եթէ մեզմէ շատերը մահանային»:
Նոյնիսկ «Սիրելէն մահանալ» երգին մէջ մեր միտքը «սիրելն» էր:
Օր մը Իսթամպուլի գրախանութներէն մէկուն մէջ, երբ դրամարկղի մօտ կը սպասէի իմ կարգիս, երիտասարդ մը սեղանին դրաւ «ֆրանսերէն երգեր»-ու ձայնապնակը. Պրէլ, Ռեկիանի եւ ուրիշներ: Նկատեցի` 12 երգիչներէն միայն Ազնաւուրն է ողջ: Ծերութիւնը այդպիսի բան է:
«Լաւ պահեցէք ձեր ձայնապնակը, միայն ան ողջ մնացած է: Ան ալ համերգները չեղեալ յայտարարած է: Դեռ երէկ ըսաւ՝ մէկ լաւ եմ, մէկ վատ»,- ըսի ես:
Ներողութիւն, մենք ուրկէ՞ գիտնայինք…
Հիացած մնացինք անոր ձայնով, երգերով, որոնք կարծես թաքուն հրաւէր էին՝ մեր գլուխը մէկուն ուսին դնելու, մեր ուսերուն մէկուն գլուխը զգալու:
94-ամեայ Շառլ Ազնաւուրը մահացաւ «թուրք-հայկական սահմանի բացման երազանքով»…
Այստեղ գլխաւորը հիասթափութիւնն էր, որ տեղի ունեցաւ նաեւ անոր երգերէն ծնած մեր երազանքներէն շատերուն հետ:
Այդ պատճառով ես միշտ ամենաշատը սիրած եմ անոր «Desormais»-ը (Այսուհետ):
Այդ երգը կը թուարկէր այն ամէնը ինչ այսուհետ ա՛լ պիտի չ’ըլլար:
Ինչեւէ…»
Թարգմանութիւնը՝ Էլէն Քոքչեանի
Ermenihaber.am
