Թուրքիոյ մէջ լոյս տեսած է պատմական Սեբաստիա նահանգի Զարա շրջանի փրկուած հայերու մասին պատմող «Դերձակ Վարդանուշի յիշողութիւնները» գիրքը, կը հաղորդէ Tert.am-ը՝ վկայակոչելով «Ակօս»-ը:
Գիրքին հեղինակ Աւետիս Օլկունը, որ գրի առած է իր մայրիկի յիշողութիւնները, 1940-ականներուն իր մանկութիւնը անցուցած է Զարայի մէջ:
Աւետիս Օլկունը գիրքին մէջ ներկայացուցած է սեբաստացի հայերուն շուրջ 100-ամեայ պատմութիւնը` 1915-էն մինչեւ մեր օրերը:
Գիրքին մէջ Օլկունը կը պատմէ, թէ ինչպէս իր ընտանիքը Ցեղասպանութեան տարիներուն փրկուած է կոտորածէն, այնուհետեւ 1950-ին գաղթած Սթամպուլ` կրօնական ճնշումներու հետեւանքով: Հեղինակը անդրադարձած է ծպտուած հայերու հանդիպած կրօնական եւ ընկերային խտրականութիւններուն, ժամանակին գործ գտնելու եւ մահմետական հասարակութեան մէջ ընդելուզուելու դժուարութիւններուն:
«Ակօս» թերթին տուած հարցազրոյցի ընթացքին Աւետիս Օլկունը նաեւ նշած է, որ Սեբաստիոյ մէջ բոլորը կը ճանչնան կրօնափոխ հայերը: Ըստ անոր` կրօնափոխ հայերու ու միւս մահմետականներու միջեւ ամուսնութիւններ շատ քիչ տեղի կ՛ունենային, եւ հայերը կը նախընտրէին ներհամայնքային ամուսնութիւններ կազմակերպել:
Ստորեւ կը ներկայացնենք տպագրուած գիրքէն հատուած մը.
«Աստուած թող ոչ ոքի սովի միջոցով չդաստիարակէ: Այս սովէն եւ դժբախտ վիճակէն շատ հայեր գացին կողքի գիւղերը, գետի ափին տուներ կառուցեցին: Այս ամէնը գրելու համար շատ է: Այնքան թրքական գիւղեր կան, որ որպէս երկրորդ կամ երրորդ կին` հայուհիներ կ՛առնէին: Զարայի մօտ, Տեւեքսէ գիւղին մէջ չկար տուն մը, որ փախցուցած հայ կին չունենար: Մեր աւանին մէջ 3 մեծ հայկական գերդաստան ամբողջովին մահմետականացաւ: Անոնց կիներն ալ հայ են: Անոնք մզկիթէն դուրս չեկող մարդիկ են, առաւօտէն երեկոյ նամազ կ՛ընեն: Ինչ ալ ընեն` անոնց կեաւուր կ՛ըսեն: Երբ տեղ մը երթան, ըսեն Ահմեդն եմ, Պեքիրն եմ, ոչ ոք կը ճանչնայ։ Հաա, կեաւուր Պեքիրը, կեաւուր Ահմետը պիտի ըսեն, որ ճանչնան:
«Կ՛երթան աղջիկ ուզելու: Չեն տար: Կը լսէի, թէ ինչպէս Ահմետն ու կինը կու լային դրան մօտ»:
