Հայոց եկեղեցւոյ երջանկայիշատակ վեհափառ Վազգէն Ա․Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսի յիշատակը ոգեկոչելու նախանձախնդրութեամբ, կը վերահրատարակենք սոյն խմբագրականը, որ լոյս տեսած է քսանմէկ տարիներ առաջ իր մահուան առիթով հայրենի մեր պաշտօնակիցին կողմէ։
«Խմբ.»
39 տարի: Եւ ի՞նչ տարիներ: Տքնութեան, ազգային – քաղաքական շրջահայեացութան, արթնամիտ, զգօն, աննահանջ հայրենասիրութեան, նաեւ՝ խորաթափանցութեան, հաւատքի, տեսիլքի: Սահմանափակումներ ներսից, խարդաւանքներ դրսից, կարիք՝ ամէն կողմից: Եւ նա դիմակայեց այդ բոլորին, արժանապատուութեամբ, իմաստութեամբ, ազդեցութեան եւ աշխատանքի սահմաններն անընդհատ ընդարձակելով, կարեւորն ու հնարաւորը զարմանալի հնարամտութեամբ միաձուլելով, երկրորդականն անտեսելով, այդ պահին անհնարինը յաջորդներին թողնելով:
Դժուար էր լինել հակոտնեայ երկու աշխարհների արանքում համասփիւռ ժողովրդին միացնող օղակ, գործել արհեստականօրէն իրենից մեկուսացուած ժողովուրդի համար, աշխատել իրաւունքից զուրկ պատասխանատուների հետ, նիւթապաշտութեան եւ անաստուածութեան ճնշման տակ քարոզել հոգեւորը, տարբերել կեղծ հայրենասիրութիւնը իրականից, խարդախը պարկեշտից, շողոքորթն ազնիւից:
47 տարեկանին ստանձնեց Լուսաւորչի գահը, որ կարող էր իր եւ մեր ազգային հոգեւոր կեանքի խոր վիրապը դառնալ: Անվստահութեան ու կասկածանքի մթնոլորտի մէջ, յաճախ մեն-մենակ, առանձին խոկաց, գտաւ լուսաւոր կէտեր, մեր ժողովուրդի մէջ անթեղուած սէրը դէպի ազգային եկեղեցին, ոգեւորուեց դրանցով, ոգեւորեց շրջապատը, աշխատեց ու տքնեց, եւ ի վերջոյ բոլորին պարտադրեց յարգանք, որ հետզհետէ փոխուեց սիրոյ, ակնածանքի եւ հեղինակութեան:
Կառուցեց անընդհատ եւ կոչուեց Շինարար կաթողիկոս: Գտաւ նուիրեալների եւ կոչուեց վերահաստատ հաւատքի կերտիչ Կաթողիկոս: Շրջեց ամէնուր, ջամբեց հայրենասիրութիւն, քարոզեց ազգապահպանում եւ դարձաւ Հայաստանապահ Կաթողիկոս: Պաշտպանեց, քաջալերեց, վարձատրեց արուեստագէտներին եւ հռչակուեց Արուեստասէր կաթողիկոս: Պահանջեց, հաւաքեց, պահպանեց մեր մշակութային արժէքները եւ յորջորջուեց Մշակութապահ Կաթողիկոս: Գաղտնի ու խորհրդապահ՝ օգնեց մարդկանց, նոյնիսկ դեղօրայք հայթայթելով եւ կոչուեց բարեգործ Կաթողիկոս: Միջազգային ֆորումներում խօսեց մեր 1700 ամեայ Ազգային Առաքելական Սուրբ Եկեղեցու վեհութեան բարձունքից եւ հռչակուեց Էքումենիկ շարժման հիմնադիր Կաթողիկոս: Տառապեց, օգնեց, նուիրաբերեց երկրաշարժի ցնցումների վրայ հաստատուած մեր նորանկախ հանրապետութեան եւ յայտարարուեց Ազգային Հերոս Կաթողիկոս:
Եւ ահա 86 տարեկան հասակում, յոգնած բայց չսպառուած, վաստակած՝ բայց դեռ ծրագրեր ծրագրող մեր կաթողիկոսի, դեռ երազ ունեցող Ամենայն Հայոց Հայրապետի մարմինը գտաւ իր յաւիտենական հանգիստը, յաւիտենական տեղը մեր ժողովուրդի պատմութեան մէջ:
Իր վախճանման հետ ակնթարթ կանգ է առնում այդ պատմութիւնը: Կանգնենք մի պահ, ապա հետապնդենք իր երազը:
Խմբագրական «ԱԶԳ»ի, 19 Օգոստոս 1994
