Եթէ Ապրիլ ամիսը Հայ ժողովուրդին համար ունի իր յատուկ իմաստը, Մայիս ամիսը եւս իր կարգին Հայ Ժողովուրդին համար խորհրդանշական ամիս է: Համազգային գոյամարտի, պայքարի ու փառաւոր յաղթանակներու ամիս է ան: Աւարայրէն Սարդարապատ, մինչեւ Շուշի` մայիսեան երեք գոյամարտեր են անոնք, որոնք Հայ ժողովուրդի ու անոր պապենական հողին գոյութիւնը երաշխաւորող անուններու վերածուեցան Հայոց Պատմութեան մէջ:
97 տարիներ առաջ Արարատեան դաշտին վրայ` Ցեղասպանութենէն մազապուրծ փրկուած մեր ժողովուրդի զա – ւակները կենաց-մահու գոյամարտ մղեցին թուրքին դէմ` յանուն հայրենի հողին վերջին պատառին ազատութեան եւ Հայ Ժողովուրդի գոյատեւման:
Սարդարապատը մեր ժողովուրդի պարտութիւն չի ճանչցող ոգիին եւ չխորտակուող կամքին յաղթանակն էր: Սարդարապատը կ՛իմաստաւորուի նաեւ այն փաստով, որ արիւնաքամ ու գրեթէ մահամերձ Հայ ժողովուրդը պատմութեան մէկ ամենաճակատագրական պահուն՝ կրցաւ ի մի բերել իր վերջին ուժերը եւ միասնական կամքով ու մէկ բռունցք դարձած վճռական ճակատամարտի մը նետուեցաւ իր մեծով ու փոքրով եւ ջախջախեց թշնամիին բազմահազարանոց բանակը:
Բոլորին ծանօթ է Սարդարապատի համազգային գոյամարտին մանրամասնութիւնները, որ կը յատկանշուի որպէս մեր ժողովուրդի միաμանութեան յաղթանակը: Հայ հրամանատարին ու զինուորին, ամէն գոյնի կուսակցականին ու ռչ կուսակցականին, գիւղացիին, մտաւորականին, հոգեւորականին, իգականին ու արականին, մեծին ու փոքրին միասնականութեան յաղթանակը:
Հայրենի հողին վերջին պատառիկին սպառնացող` դէպի Սարդարապատ արշաւող թրքական զօրախումμի կորիզը կը կազմէր 36-րդ հետեւակային «Կալիμոլի»ի (Տարտանելեան) զինուորական բաժանմունքը, որ ըստ Սարդարապատի ճակատամարտի մասնակից մարաջախտ Բաղրամեանին, «թրքական բանակի ամենամարտունակ զօրամասերէն էր»: Զօրա խումբը բաղկացած էր երեք հետեւակային, 40 ծանր թնդանօթով զինուած հրետանային գունդէ, հարուածային գու մարտակներէ ու հազարներ հաշուող հեծեալ գունդերէ:
Ի տես այս բոլորին եւ օրհասական այդ պահուն միայն հրաշք պէտք էր դէմ դնելու այս անհաւասար` արիւնարμու թշնամիին μանակին: Այդ հրաշքը պատահեցաւ. Հայ ժողովուրդին մէջ կրկին արթնացաւ Հայկի ազատատենչ ոգին: Տակաւին երէկ յուսահատած ու սպառած ժողովուրդը հսկայի կորովով ելաւ պայքարի այն գիտակ ցու թեամբ, որ այս մէկը Հայ ժողովուրդի վերջին ու ճակատագրական կռիւն է: Էջմիածնի Մայր Տաճարին զանգերը Մայիս 22 – 29 երկարող օրերուն անդադար ղօղանջեցին եւ այդ ղօղանջը իբրեւ մարտակոչ տարածուեցաւ Արարատեան դաշտի μոլոր անկիւններուն մէջ՝ յուասադրելով կենաց մահու կռիւի ելած Հայ ժողովուրդի զաւակները: Յաղթեց Հայ ժողովուրդը այս պատերազմին՝ պարտութեան մատնելով մինչեւ ատամները զինուած թրքական հսկայ μանակը:
Սարդարապատեան միասնականութեան յաղթանակը այնպիսի իրադարձութիւն մըն է Հայոց Պատմութեան մէջ, որ առիթ կու տայ մեզի վերաիմաստաւորելու եւ վերարժեւորելու ո՛չ միայն այն, ինչ որ Սարտարապատի մէջ կատարուե ցաւ 97 տարիներ առաջ, այլ շատ կարեւոր դասեր քաղելու անկէ:
Եթէ մինչեւ Սարդարապատի պատերազմ աշխարհը լսած էր Ցեղասպանութեան զոհ ազգի մը հառաչանքը, ապա Սարդարապատի մէջ հնչեց բոլորովին այլ ձայն մը: Գոյատեւելու, ապրելու, յաւերժանալու եւ միասնակամ մնալու կանչը, որուն արձագանգները 97 տարիներէ ի վեր մնացած են ու պիտի մնան Հայ ժողովուրդի զաւակներուն հոգիներուն մէջ:
Յարգանք ու Պատիւ Սարդարապատի Հայ հերոսներուն:
Թող յաւերժ ապրի Հայուն Հայրենիքը ու Հայ ժողովուրդը:
Խմբագրական «Զարթօնք»ի
