*ԹՈՐՈՍ ԹՈՐԱՆԵԱՆ*
Վերջերս նոր աշխուժացում մը կը տեսնեմ «Զարթօնք» օրաթերթի էջերէն:
Մերթ ընդ մերթ երիտասարդ նոր անունի մը կը հանդիպիմ: Երանի այդ թիւը աւելնայ երբ քաղաքիս մէջ քիչ չէ թիւը հայկական երկրորդական վարժարաններու:
Անկախ այս փաստէն հետքաքրքրական կը գտնեմ թերթին «Քաղուածքներ Օտար Մամուլէն» բաժինը, ուր կը հանդիպիմ նորութիւններու: Անշուշտ հասկնալի գլխաւոր պատճառներէն մէկը հայասիրական տուեալ ելոյթներուն հայոց վրայ գործադրուած Ցեղասպանութեան 100 ամեակի մօտալուտ ըլլալէն կու գայ: Ռապըրտ Ֆիսքին գրածները վկայ երբ ան, քաղաքիս մէջ Լոնտոնի «Ինտիփէնտէնթ» թերթին թղթակիցն է:
Նոր չեն Ֆիսքին հետեւողական ելոյթները:
Թերթը նոր բաժին մը եւս ունեցաւ. «Հայկական Անցեալէն Պատմութեան մէջ Այսօր»: Խօսքը մեկնած, վաստակաշատ հայ մտաւորականներու մասին է: Մեկնուղները չմոռնալը անհրաժեշտութիւն է: Անոնք գերեզմանէն եւս ըսելիքներ ունին մեզի: Այս բաժինը կարելի է աւելի արժեւորել:
Ահա բաժին մըն ալ. «Արտասահմանեան Հայ Մամուլէն», ուր կը հանդիպիմ «Ակօս»-ի խմբագիրներէն մէկուն ստորագրութեան: Խայտաբղէտ է այս բաժինը եւս: Կարծէք, ոչ թէ կարծէք, այլ յիրաւի բովանդակ սփիւռքահայ մամուլը զօրաշարժի ենթարկուած է խօսքը գործի վերածելու համար:
Նոյնն է մեր տեղական հայ մամուլը իր «Մասիս»-ով, «Արարատ»-ով», «Ազդակ»ով, «Արծիւ»ով ու Հայ Աւետարանական մամուլով:
Բնական է, որ «Զարթօնք» Հայոց Ցեղասպանութեան 100 ամեակին ընթառաջ կ’աշխատի նոր մեկնաբանութիւններով մօտենալ այս հարցին կրնկակոխ հետեւեալ հայրէնի եւ Սփիւռքահայ մամուլի արտայայտութիւններուն, անոնցմէ լաւագոյնը հիւրասիրելով իր էջերուն վրայ:
Հայ, ինքնագիրները շատնալու են: Գաղութի հայերը ունին իրենց բաժինը: Ողջ մնացող վերապրող հայերը իրենց խօսքը ունենալու են: Որոշ տարիքի հասած անոնց զաւակները եւս: Ո՞ւր են, թող իրենց ձայնը բարձրացնեն:
Տեղական-արաբական, ֆրանսական, Անգլիական մամուլը եւս անհրաժեշտ է գործի լծել Ցեղասպանութեան կապակցութեամբ եւ աւելի կարեւորը՝ Արաբ Լիբանանեան մտաւորականութիւնը ոտքի հանել: Արդէն սկսուած, շարունակելի գործ է:
Ո՞վ կը մոռնայ Պէյրութի Պուրճ հրապարակի կախաղանները ոճրագործ Ճեմալ Փաշայի հրահանգով:
Արաբին ու հայուն դէմ այսօր գործողը նոյն թշնամին է՝ Օսմանցիներու ժառանգորդը համաթուրանկանութեան ճղճղան ձայնով:
Լեհաստանէն եւս յիշարժան ձայներ կան օրաթերթին մէջ վասն հայութեան:
Կը կարդանք որ Աւրօրա Մարտիկեանին գիրքը լոյս տեսած է: Տասնամեակներ առաջ այդ գիրքը լոյս տեսած է Մելգոնեանցի պատմաբան Մարտիրոս Գուշակճեանի թարգմանութեամբ եւ որքան կը յիշեմ «Զարթօնք» օրաթերթի հրատարակութեամբ:
Օրաթերթը կու տայ նաեւ «Գաղութահայ Կեանք»: Այս դարուն գիտութեան զարգացման խելայեղ դարուն իրարմէ լուր չունենալը անբացատրելի է:
Ջարդի օրերուն հաղորդակցութեան միջոցներ ու տարապայման սակաւութիւն կար, մէկ գիւղին հայերը մօտակայ հայ գիւղին ջարդէն անտեղեակ էր: Ճամբորդութիւնը էշով էր: Պետութիւնը փակած էր հեռախօսային զանքերու բաժինն անգամ… հեռագրելը՝ անկարելի՛…
Հիմա, իրարմով զօրանալու շուտափոյթ առիթը ունինք:
Վերջապէս օրաթերթը ունեցաւ իր խմբագիրը՝ յանձինս Սեւակ Յակոբեանի: Ահա՛ լաւ սկիզբ մը:
Առանց խմբագիրի մամուլը անթացուպով կը քալէ: Ինչպէս թերթը՝ նոյնպէս երկիրը:
Սեւակին հակիրճ խմբագրականներն ու գրութիւնները եթէ չըլլան ամենօրեայ, թերթէն բան մը պակաս կ’ըլլայ: Քանի կ’ապրինք հողմավար ժամանակներու մէջ խմբագրականները ամէնօրեայ պէտք է ըլլան քաղաքական եւ ազգային արեւելումի կապակցութեամբ: Թէեւ, բոլորիս համար այս վերջինը յստակ է: Հայուն ոչ թէ միակ, այլ ամէնօրեայ արեւելումը՝ երկիր Հայաստան կը ձգտի:
Մէկ խօսքով, կարդալով «Զարթօնք» օրաթերթի վերջին ամիսներու թիւերը այս խորհրդածութիւնները ունեցայ մէկ գլխաւոր ցաւով. երբ ազերին գրեթէ ամէն օր հայ քաջամարտիկ մը փամփուշտով կը զգետնէ: Լալը քիչ է: Սեղմենք գօտիները, ուժ տանք մեր բանակին: Անպարտելին իր բաժինն է:
