ՀՀ նախագահ Սերժ Սարգսեան, որ պաշտօնական այցով կը գտնուէր Սուրբ Աթոռ (Վատիկան) Հռոմի մէջ` Վիդդորիանօ թանգարանային համալիրին մէջ մասնակցած է “Արեւելքի առակ. Քրիստոնէութիւնը նոր հազարամեակի մարտահրաւէրներու առջեւ” խորագրով լուսանկարներու ցուցահանդէսի բացման, որուն ընթացքին հանդէս եկած է ելոյթով: Այս մասին կը տեղեկացնէ նախագահական գրասենեակի կայքը:
Նախագահ Սարգսեան, ի թիւս այլ հարցերու անդրադարձած է նաեւ Նախիջեւանի եւ Ատրպէյճանի ողջ տարածքին հայկական մշակոյթի ոչնչացման թեմային` նշելով, որ ատիկա այդպէս ալ միջազգային հանրութեան պատշաճ գնահատականին չարժանացաւ:
Նախագահ Սերժ Սարգսեանի ելոյթը.
“Բարձրաստիճա՛ն հոգեւոր հայրեր,
յարգելի՛ հիւրեր,
տիկնա՛յք եւ պարոնա՛յք,
Ուշադիր եւ անխօս դիտեցի այս բացառիկ ցուցահանդէսի իւրաքանչիւր ցուցանմուշը: Այս պահին էլ ես այդ այրող ազդեցութեան տակ եմ: Եթէ ինձ ելոյթով հանդէս գալու պատիւն ընձեռուած չլինէր, գուցէ եւ դեռ երկար կը լռէի: Դիտածս լուսանկարների պէս: Պատմելով այս ցուցահանդէսի մասին` մեր դեսպանն այն բնորոշում էր որպէս լուռ ճիչ. ճիչ Քրիստոնէութեան հայրենիք Միջին Արեւելքում Քրիստոնէութեան կրած ու դեռ կրելիք հարուածների մասին: Այո՛, լուռ ճիչ. շատ դիպուկ է ասուած:
Կարծում եմ` այսօր այս սրահում հարցերն աւելի շատ են, քան պատասխանները:
Արդեօ՞ք ամէն ինչը ճիշտ ենք անում:
Արդեօ՞ք այս ամէնը մեր նախկին չարած քայլերի կամ կիսաքայլերի հետեւանքը չէ:
Արդեօ՞ք միշտ եւ ամէնուր հաւուր պատշաճի գնահատականներ ենք տուել արմատից մերժման ենթակայ իրողութիւններին` դրանց կրկնութիւնները բացառելու համար:
Արդեօ՞ք հանդուրժողականութեան եւ համակեցութեան խրախուսման մեր ջանքերում մենք միշտ եւ բաւարար կամային ենք եղել:
Արդեօ՞ք միահամուռ ենք այլատեացութեան ու մոլեռանդութեան ցանկացած դրսեւորման դէմ:
Չգիտեմ. չունեմ այս եւ այս դահլիճում ցուցադրուող լուսանկարներից յորդող միւս բոլոր հարցերի համապարփակ պատասխանները:
Ես մի բանում եմ վստահ. ցեղասպանութիւններին, այլատեացութեան սերմանմանը, մշակութային արժէքների բարբարոսաբար ոչնչացմանը եւ նմանօրինակ միւս բոլոր երեւոյթներին ժամանակին չտրուած յստակ, առանց երկիմաստութեան գնահատականները յանգեցնում են այդ ամէնի կրկնութեանը: Օրինակնե՞ր: Որքան ուզէք:
Միայն մէկը կ’ասեմ: Քիչ առաջ մենք հնարաւորութիւն ունեցանք դիտելու, թէ ինչպէս նպատակաուղղուած կերպով ոչնչացուեցին Ջուղայի միջնադարեան հայկական խաչքարերը` հայ ժողովրդի ինքնութեան, մշակոյթի եւ հաւատքի ակնառու կոթողները: Ջուղայի դարաւոր գերեզմանոցի ոչնչացումը` իր 9-ից 16-րդ դարեր թուագրուող հազարաւոր նրբատաշ, եզակի խաչքարերով, վերջին երկու տասնամեակում Նախիջեւանի եւ Ատրպէյճանի ողջ տարածքի հայկական քրիստոնէական մշակութային ժառանգութեան իսպառ ոչնչացման քաղաքականութեան վայրագ դրսեւորումն էր, որն այդպէս էլ չստացաւ միջազգային հանրութեան պատշաճ գնահատականը: Ին՞չ էք կարծում, որքան մարդ տարածաշրջանում ու ողջ աշխարհում եզրակացրեց, որ փաստօրէն կարելի է քլունգներով հիմնահատակ փշրել մի ողջ ժողովրդի` դարերով ամբարած մշակութային ժառանգութեան կոթողները եւ պարզապէս անպատիժ մնալ: Ի հարկէ՛, շատ շատերը: Այդ դէպքում ինչու՞ չպէտք է Նախիջեւանում այդպէս հեշտօրէն իրականացուածը չկրկնեն Իրաքում, Սիրիայում կամ մէկ այլ վայրում: Եւ կրկնում են, ինչպէս ակնառու վկայում է այս ցուցահանդէսը:
Ուրեմն այս ցուցահանդէսը լռելու կամ թեւաթափ լինելու մասին չէ: Ճիշտ հակառակը: Համախմբուելու ու կրկնակի եռանդով գործելու անհրաժեշտութեան մասին է: Վստահ եմ` այս ցուցահանդէսի հակառակ ուղերձը պարունակող ցուցահանդէս էլ այսօր կարող ենք հաւաքել: Այն մասին, թէ ինչպէս է, ասենք, Լիբանանը` լուռ, առանց բարձր հնչեցումների ընդունում, պատսպարում, պաշտպանում ու կեցութիւն ապահովում միլիոնաւոր քրիստոնեաների համար: Շնորհակալութեան ցուցահանդէս կարող է լինել դա, ի հարկէ:
Մի բան հաստատ է. հանդուրժողականութեան, այդ թւում եւ կրօնական հանդուրժողականութեան արմատաւորման համար մենք պահ անգամ յապաղելու իրաւունքը չունենք: Անյստակ լինելու իրաւունքը չունենք. արդիւնքները մենք տեսնում ենք լուսանկարներում:
Տիկնա՛յք եւ պարոնա՛յք,
Այսօր ապրողներս անմիջականօրէն պատասխանատու ենք ապագայի ու անցեալի կապի անխախտելիութեան համար: Մեր արժէքների յարատեւութեան համար:
Ժամանակակից աշխարհը գլխապտոյտ արագութեամբ դէպի ապագայ է սլանում: Տեխնոլոգիական առաջընթացի ժամանակակից հանճարներն անընդհատ մօտեցնում են ապագան. այսօր, օրինակ, բոլորս կարող ենք գերորակեալ տեսագրութիւններ դիտել հէնց մեր հեռախօսների էկրանների վրայ: Այո՛, ժամանակակից ինժեներներն իրենց գործը փայլուն են անում: Իսկ մե՞նք: Մենք բոլորս, որ պատասխանատու ենք ամէն ժամանակակիցը մեր արժէքային համակարգով ամրապնդելու համար: Միթէ՞ ստեղծողներն այդ հեռախօսները չեն մշակել նրա համար, որ մարդիկ մշտապէս կարողանան երջանկութեան պահէր վերապրել` ասենք, իրենց զաւակների մկրտութեան արարողութեան կամ առաջին քայլերի տեսագրութիւնները պարբերաբար վերադիտելով: Եթէ այո, ապա ինչու՞ այս օրերին այդքան յաճախ են այդ հեռախօսներն օգտագործւում գլխատուող քրիստոնեայ լրագրողների մասին ահասարսուռ կադրերը դիտելու համար: Ինչու՞ նման տեսարանները մեր օրերում դեռ հնարաւոր են: Այստեղ խզում կայ, համաձայն չէ՞ք. ժամանակների, արժէքների ու գործադրուող ջանքերի միջեւ գոյութիւն ունեցող խզում:
Նաւթագործները մեր օրերում աշխարհամասեր են կապում գերժամանակակից խողովակաշարերով` փոքրացնելով տարածութիւնն ու ժամանակը: Իսկ մե՞նք… մենք` բոլորս, որ պարտաւոր ենք հոգ տանել բնական ռեսուրսները խաղաղութեանը, զարգացմանը, հանդուժողականութեանն ու համակեցութեանը ծառայեցնելու համար, արդեօ՞ք համաչափ հետեւողական ենք մեր պարտականութիւններում: Կարողանու՞մ ենք նաւթամուղների խողովակների վրայո՛վ նայել եւ հաստատակամ մատնացոյց անել բռնապետին, որ ստրկութեան շղթաներին է գամել իր ողջ ժողովրդին ու ամէն օր արեամբ է սպառնում հարեւանին: Պարտաւո՛ր ենք անել` ապագայ այսօրինակ, բայց աւելի խոշոր ցուցահանդէսներից խուսափելու համար:
Յարգարժա՛ն հիւրեր,
Մի քանի ամսից մենք խնկարկելու ենք Հայոց Ցեղասպանութեան 100-ամեայ տարելիցը` մարդկութեան դէմ գործուած մի յանցագործութեան, որը, աւաղ, մինչ օրս պատշաճ գնահատականի չի արժանացել: Բայց այլընտրանք պարզապէս չկայ. այդ գնահատականը վաղ թէ ուշ լինելու է, լինելու է ամբողջական, համապարփակ եւ միարժէք:
Ճշմարտութիւնն այն է, որ առանց անցեալի յանցանքների դատապարտման չի կարող լինել խաղաղութիւն եւ չի կարող լինել անվտանգ ապագայ: Հէնց այս նպատակի համար` մենք չենք կարող թոյլ տալ օգտագործել հաւատքը յանուն այլատեացութեան կամ ընդդէմ այլ կրօնների: Չենք կարող թոյլ տալ ծառայեցնել կրօնը յանուն պատերազմի եւ բռնութեան, այլ պէտք է կրօնի ուժն ու զօրութիւնն ի գործ դնենք աշխարհի բոլոր անկիւններում երկխօսութեան եւ հանդուրժողականութեան հաստատման ու պահպանման նպատակին:
Լիայոյս եմ, որ կրօնների համերաշխութեանն ու հանդուրժողականութեանը միտուած քրիստոնէական ուղերձն ի վերջոյ կը գերիշխի, եւ հաւատը, յոյսն ու սէրը զօրաւիգ կը լինեն մեզ` պաշտպանելու մեր արժէքները եւ պաշտպանելու արդարութիւնը:
Աստուած բոլորիս պահապան:
Շնորհակալ եմ ուշադրութեան համար”:
