Կորսուած Առիթը

ՌԱԿ-ի Համադրուած Մամուլ

ՅԱԿՈԲ ԱՒԵՏԻՔԵԱՆ

Նախորդ հինգշաբթի գիշեր, երբ մեր թերթի հերթական համարն էինք տպարան ուղարկում, տակաւին ունէինք յոյսը, որ յաջորդ օրը, յունիսի 3-ին, խորհրդարանական մեծամասնութիւնը ողջամտութիւնը կ՛ունենայ գոնէ մի անգամ ընդառաջ գնալու ընդդիմադիր իր գործընկերների նախաձեռնութեանը, քարերը թափ կտայ փէշից եւ կ՛օգտուի փողոցային պայքարը խորհրդարան տեղափոխելու առիթից։ Այսինքն այնտեղ՝ որտեղ, ինչպէս բոլոր քաղաքակիրթ պետութիւններում, քննարկւում, վիճարկւում եւ հարթւում են տարակարծութիւնները, երկրի ու ժողովրդի դիմագրաւած ճակատագրական ամենասուր հարցերն անգամ։

Միամի՞տ յոյսեր, անիրատե՞ս ակնկալութիւններ։ Այո, դժբախտաբար։ Թէեւ ասում են, որ յոյսը վերջինն է մեռնում, սակայն մեր խորհրդարանական մեծամասնութիւնը, ինչպէս այս դէպքում, չի թողել եւ չի թողնում յոյսի որեւէ նշոյլի առկայծումը։ Կամակոր, ինքնահաւան եւ ըստ ամենայնի անպատասխանատու մեծամասնութիւնը, անտեսելով սահմանադրութեամբ իրեն վստահուած գերագոյն իրաւասութիւնները՝ իր տեղը զիջել է մէկ անձի՝ գործադիր իշխանութեան պետին, եւ ինքնակամ, կոմունիստական կարգերին յատուկ «կուռ շարքերով», միաբերան ու միակամ ենթարկւում է այդ մէկ անձի քմահաճ կարգադրութիւններին։

Թէ որո՞նք են իրաւասութիւնները կամովին զիջելու պատճառները,- պարգեւավճարնե՞րը, առանձնաշնորհումնե՞րը, երախտագիտութի՞ւնը, հին ու նոր կոմպրոմատնե՞րը, սպառնալիքնե՞րը, ինքնապաշտպանական բնա՞զդը, թէ՞ այլ բան,- այստեղ տեղը չէ դրանք քննարկելու։ Սակայն տեղն է մէկ անգամ եւս շեշտելու, որ երբ անհատն է որոշում ամեն բան, այս պարագայում՝ գործադիրի պետը, մեղաւորը ոչ միայն եւ ոչ այնքան այդ անհատն է, այլ՝ հաւաքականութի՛ւնը, ներկայ պարագայում՝ խորհրդարանը, աւելի ճշգրիտ՝ խորհրդարանական մեծամասնութիւնը։

Իսկ յունիսի 3-ին ի՞նչ արեց այդ իշխանութիւնը. ընդամէնը ցուցադրեց կանոնադրական մի շօ. Ալեն Սիմոնեանը բացեց ընդդիմադիր խմբակցութիւնների նախաձեռնութեամբ եւ օրակարգով հրաւիրուած արտակարգ նիստը եւ «քվորում չկայ» յայտարարելով փակեց, աւելի ճիշտ՝ 4 ժամով յետաձգեց այն… Չիմացուեց՝ 4 ժամ յետոյ կրկնուե՞ց «դռնբացէքի» ու «դռնփակէքի» այդ արարողութիւնը։ Բայց փաստը մնում է փաստ. իշխանութիւնը չի ցանկանում ընդդիմութեան հետ քննարկել երկրի ու ժողովրդի առաջ կանգնած կարեւորագոյն հարցերը։

Իսկ ո՞րն էր ընդդիմութեան պահանջը։ Գլխաւորը՝ Արցախը չլքելու, Արցախը երբեք Ազրպէյճանի մաս չճանաչելու հաւաստիացումը, ՀՀ Գերագոյն խորհրդի 1992 թ.ին որդեգրած,- ի դէպ՝ ՌԱԿ խմբակցութեան նախաձեռնութեամբ ընդունուած,- բանաձեւի չդրժումը, բանաձեւ՝ որն արգելում է Հայաստանի որեւէ իշխանութեան եւ իշխանաւորի ընդունել, որ Արցախը մաս է կազմում Ազրպէյճանի։ Բանաձեւ՝ որն ըստ երեւոյթին, ու թերեւս ըստ էութեան, անտեսւում, անգամ ոտնահարւում է ներկայ իշխանութեան եւ նոյնինքն՝ խորհրդարանի մեծամասնութեան կողմից, նոյնիսկ՝ առանց հարկ համարելու վերատեսութեան ենթարկել 30-ամեայ այդ որոշումը։

Այո, ամեն ինչ կատարւում է փակ դռների հետեւում, «խաղաղութեան դարաշրջան» բացելու սնապարծ քողի տակ, մէկ Եւրոպայի, մէկ Ռուսաստանի, մէկ թուրք-թաթարների հետ կասկածելի շփումների ու բանակցութիւնների միջոցով, անձնատուական մթնոլորտում։ Մինչդեռ Արցախի մեր ժողովուրդը, շուրջ 100 հազար մեր հայրենակիցներ, ծուարած Ստեփանակերտի ու հարակից շրջանների մէջ, յոյսը դրած ռուսական խաղաղապահ զօրքի՝ առայժմ անորոշ ապագայով ներկայութեան վրայ, սրտատրոփ ակնկալում է Հայաստանի եւ Սփիւռքի աջակցութիւնը, պահանջում՝ չլքել իրեն, պահանջում է չդաւաճանել իրեն։

Այդ պահանջը նոյնական է ողջ հայութեան եւ առաւելաբար նրա մտածող, հայրենասէր զանգուածների զգացածի հետ։ Այն զանգուածների, որոնց տասնեակ հազարաւոր ներկայացուցիչները, շուրջ երկու ամիս է արդեն, բողոքի երթեր ու հաւաքներ են անում փողոցներում եւ հրապարակներում մեծ նուիրուածութեամբ, դիմանալով ոստիկանութեան աննախադէպ վայրագութիւններին, պահանջելով ոչ միայն վարչապետի ու նրա իշխանութեան հեռացումը որպէս պատճառ մեր երկիրը պատուհասած փորձանքների, այլեւ որպէս խոչընդոտ ծանր իրավիճակից մեր երկիրը դուրս բերելու ճանապարհին։

Խելահաս,- պիտի ասէի՝ խելամիտ,- որեւէ իշխանութիւն պիտի օգտագործէր այդ ընդդիմութեան առկայութիւնը ի շահ պետութեան եւ ի հեճուկս օտարերկրեայ ուժերի եւ առաջին հերթին՝ թուրք-թաթարների։ Պիտի օգտագործէր ընդդիմութեան բողոքի շարժումը՝ կասեցնելու կամ առնուազն յետաձգելու համար այն դիւային ծրագրերը, որոնց նպատակն է վերջնականապէս չէզոքացնել Արցախը, սահմանագծման ու սահմանազատման աշխատանքների քողի տակ մեր երկրից,- Հայաստան եւ Արցախ,- հեռացնել ռուսական զօրքերին, օրինականացնել արդեն իսկ կրծոտուած մեր գերիշխան տարածքների, ընդհուպ՝ Սիւնիքի յափշտակումը, վասալ պետութեան վերածել մեր երկիրը, անիմաստ ու անհետեւանք դարձնել մեր ազգային պահանջատիրութիւնը, արժանապատուութիւնը։

Նման ղեկավարութեան առաջին գործը պիտի լինէր ընդառաջ գնալ ընդդիմութեան պահանջին եւ հենց Ազգային ժողովում քննել-լուծում տալ ճակատագրական հարցերին, ի հարկին, եւ ինչո՞ւ ոչ, ընդդիմութեան կարծրթեւայիններից փորձառու որոշ մարդկանց ընդգրկել դժուարին բանակցութիւններում։

Մինչդեռ մենք դեռ երէկ լսեցինք, թէ ինչպէս էր երկրի արտգործնախարարը փորձում… վախեցնել Թուրքիայից Երեւան ժամանած Ռուսաստանի իր պաշտօնակցին, թէ ի՜նչ եւ ինչե՜ր կը պատահեն, եթէ ընդդիմութիւնը հասնի իշխանութեան, իսկոյն կը չեղարկի նոյեմբերի 9-ի պայմանաւորուածութիւնները։ Իրա՞ւ։ Ո՜ւր էր թէ նման քայլ կատարելու ուժ եւ կարողականութիւն մնացած լիներ։

Միով բանիւ՝ կորցրեցինք պատմական առիթը։ Կը լինե՞ն այլ առիթներ, հազիւ թէ։

«Ազգ»