Հինգշաբթի, 28. 03. 2024

spot_img

Ցեղասպանութիւն 100 + 7․ «Նպատակ եւ Ճշմարտութիւն» Խորագրով Միջոցառումներու Շարքին Մեկնարկը Տրուեցաւ

«Հայաստանի Ժողովրդական Շարժում»ը 2022-ն Հռչակեց «Եանիկեանական Տարի»

«… ցեղի ազատութիւնը չի տրուիր ոսկիէ պնակի վրայ:

… խօսքերը անիմաստ են,

եթէ արդարութիւնը չի պաշտպանուիր ուժով»

Գուրգէն Եանիկեան

Հայաստանի Ազատագրութեան Հայ Գաղտնի Բանակի կնքահօր՝ Գուրգէն Եանիկեանի գործողութեան 50ամեակին ընդառաջ, «Հայաստանի Ժողովրդական Շարժում» հայրենասիրական-հասարակական կազմակերպութիւնը 2022ն հռչակած է «Եանիկեանական Տարի»: Այս առիթով Շարժումը նախաձեռնած է «Նպատակ եւ Ճշմարտութիւն» խորագրով միջոցառումներու շարք, որ մեկնարկեց Ուրբաթ 4 Մարտ 2022-ին Երեւանի «Իմփերիոմ Փլազա»ի ժողովասրահին մէջ:

Գուրգէն Եանիկեան Հայ նորագոյն պատմութեան ուղղութիւնը որոշողներէն մէկն էր, ինչպէս նշուած է միջոցառումը ծանուցող յատուկ թերթիկին վրայ:

Կարինցի Հայը տակաւին երեխայ էր, երբ իր ազգին մեծագոյն ցաւին՝ Հայոց Ցեղասպանութեան ականատեսը եղաւ այլ ազգակիցներու շարքին: Ան տեսած էր նաեւ աւագ եղբօրը գլխատումն ու իր մօր խելագարութեան շեմին հասնիլը։ Ամբողջ կեանքի ընթացքին Եանիկեան հնարաւոր բոլոր խաղաղ միջոցներով փորձեց հասնիլ Հայոց Ցեղասպանութիւնը իրականացնողներուն պատիժին եւ հայրենակիցներու վրէժը լուծելուն, բայց անոր բոլորովին այլ որոշում ու գործ նախատեսուած էր ի վերուստ։ Պատմական գործողութիւն, որ կրկին մոռացութեան փոշիէն մաքրեց եւ անտարբեր մարդկութեան աչքերն ու ականջները բացաւ Հայոց Ցեղասպանութեան չսպիացող վէրքը տեսնելու եւ անարդարութենէն ու ցաւէն ծնած հայու ճիչը լսելու համար։

Արդարեւ, 27 Յունուար 1973ին՝ 78 տարեկան հասակին, Գուրգէն Եանիկեանը հաստատակամօրէն 13 փամփուշտ արձակեց Սանթա Պարպարայի մէջ, Թուրքիոյ տեղւոյն հիւպատոսին ու փոխ-հիւպատոսին վրայ։ Իր այս արարքէն ետք, ծնաւ Հայաստանի Ազատագրութեան Հայ Գաղտնի Բանակ Հայաստանի ազատագրության հայ գաղտնի բանակը՝ ոգեշնչուած տարեց հայու վճռական քայլէն։

Պաշտօնակից՝ «Հայաստանի Հանրապետութիւն» պարբերականը «Եանիկեանի Տարի»ն մեկնարկող միջոցառումին մասին կը գրէ. «Հայաստանի ժողովրդական շարժում» հ/կ համակարգող, քաղաքական վերլուծաբան Վազգէն Պետրոսեանի խօսքով՝ մենք այսօր պարտադրուած ենք յիշելու Գուրգէն Եանիկեանին, ով 49 տարի առաջ որոշեց, որ պէտք է միայնակ զէնք վերցնի եւ կոտրի աշխարհի քար լռութիւնը։ «Այն ժամանակ էլ, ինչպէս այսօր, հայութիւնը թմրած վիճակում էր, հիասթափուած էր միջազգային եւ սեփական ուժերից, ինքն իրենից։ Եանիկեանն իր 13 փամփուշտներով աշխարհին ազդարարեց, որ սկսւում է նորագոյն պատմութիւն, որտեղ ուժն է ծնում իրաւունքը, ուժն է պարտադրում ժողովրդի կամքը, եւ ուժն է լինելու հայի միակ լեզուն աշխարհի հետ խօսելիս»,- ընդգծեց նա։ Այդ գործողութիւնից երկու տարի անց ծնուեց Հայաստանի Ազատագրութեան Հայ Գաղտնի Բանակը եւ սկսեց իր գործունութիւնն ամբողջ աշխարհում։ Ընդամէնը հինգ տարուայ ընթացքում կատարեց աւելի քան 320 գործողութիւն, գնդակահարուեց 42 թուրք դիւանագէտ։ «Դրանով նա հայկական հարցը հանեց գերեզմանից եւ վերադարձրեց միջազգային ասպարէզ, որի արդիւնքում մենք ականատես եղանք 1988ին, երբ Հայաստանում՝ խանդավառուած բանակի գործողութիւններից, հայութիւնը շարժուեց առաջ։ 1973 թ. 13 փամփուշտների շարունակութիւնը Արցախեան շարժումն էր»,- ասաց Պետրոսեանը։

ՀՀ արուեստի վաստակաւոր գործիչ, գրող, գրականագէտ, բ.գ.թ. Կարօ Վարդանեանը կարեւորեց հայ զինեալ պայքարը գիտական հիմքերի վրայ դնելու հանգամանքը։ Նրա խօսքով՝ մեր պատմագրութիւնը (առաւել եւս՝ խորհրդային եւ սփիւռքի) նախընտրում է անդրադառնալ այնպիսի թեմաների եւ պատմական իրադարձութիւնների, որոնք աւելի «անվտանգ» են, այնինչ պէտք է խորքային ուսումնասիրել հայոց նորագոյն շրջանի զինեալ շարժումը, որը թմբիրից արթնացրեց հայութեանը. «Այս մասին խօսելը, քննարկելը չի խրախուսւում, այնինչ սա մի ամբողջական շղթայի մէկ օղակն է։ Չի կարելի բաց թողնել այս կամ այն օղակը, քանի որ դրանով կը խախտուի պատմական շղթայի ամբողջականութիւնը: Եանիկեանը կամուրջ է դառնում «Նեմեսիսի» եւ նորագոյն զինեալ պայքարի միջեւ»։ Կ. Վարդանեանն ընդգծեց, որ սովորաբար նման գործողութիւնների դիմում են 18, 20 կամ 28 տարեկանները, այլ ոչ թէ հասուն, անգամ զառամեալ տարիքի մարդիկ, բայց Եանիկեանը բացառիկ հայ էր, կայացած իր մասնագիտական ոլորտում, մի շարք գրքերի հեղինակ, գիւտարար, անգամ արժանացել է Մարկ Թուէյնի մրցանակի ու այլ մրցանակների, եւ շատերին է հետաքրքրել, թէ, ի վերջոյ՝ ինչը դրդեց նրան՝ գնալու այդ քայլին։ Նա մշտապէս սեւեռուած է եղել պատմական անարդարութիւնը վերականգնելուն, Հայ դատին։ Եանիկեանը հումանիստ էր եւ միշտ խաղաղ միջոցներով էր պայքարում։ Մտադրութիւն ունէր ֆիլմ նկարահանել ցեղասպանութեանը նուիրուած, որպէսզի դրանով աշխարհին պատմեր իրողութիւնը։ Վարդանեանը պատմեց, որ նա իր վաստակը՝ շուրջ երկու մլն դոլար, ներդրել էր այդ նախագծի մէջ, Սիրիայում մի լքուած գիւղ էր գնել ֆիլմի նկարահանման համար, լուրջ նախապատրաստական աշխատանքներ էր կատարել, սակայն այդ ամենի մասին տեղեկանում է թուրքական կառավարութիւնը, եւ Եանիկեանի մտադրութիւնը տապալւում է։

Իրանի Ազատ համալսարանի գիտխորհրդի անդամ, Իրանի իրանագէտների միութեան հիմնադիր-անդամ, ԻՊՀ հայագիտութեան ամպիոնի վարիչ Անդրանիկ Սիմոնեանի խօսքով՝ Եանիկեանը տեսնում է, որ հնարաւորութիւնը չունի որեւէ երկրում նոյնիսկ ցեղասպանութեան մասին բարձրաձայնել, դիմում է մի քայլի, որը յուսահատութիւնից բխած ճիչ է. այն ի լուր ամբողջ աշխարհի յայտարարեց, որ ինքը դեռ մեռած չէ, հայ ազգը դեռ մեռած չէ։ Նրա արձակած փամփուշտները խախտեցին աշխարհի լռութիւնը։ «Եթէ դու չես հետապնդում քո դատը, ապա ոչ մէկը տէր չի կանգնի այդ դատին։ Թէ սփիւռքում եւ թէ Հայաստանում սպասում էին նման քայլի։ Արձագանքը մեծ եղաւ ժամանակի ընթացքում»,- ասաց նա։ Եանիկեանի գործողութեան նպատակը սպանութիւն չէր, դա գաղափարի յաղթանակին, համամարդկային արժանապատւութեան յաղթանակին ուղղուած քայլ էր։ Հայութիւնը շատ բան է նուիրել թուրքին՝ տարածք, այբուբեն, մշակոյթ … Եանիկեանի նուէրն այլ էր… 13 փամփուշտ։

«Զարթօնք» թերթի գլխաւոր խմբագիր Սեւակ Յակոբեանը նշեց, որ Գուրգէն Եանիկեանի գործողութիւնն ու նրա յղած կոչերը արթնացրին հայ երիտասարդութեան հոգիները՝ խթան դառնալով ՀԱՀԳԲ-ի ստեղծման համար: Պատահական չէ, որ կազմակերպությունը սկզբնական շրջանում կոչվում էր «Գերի Գուրգէն Եանիկեանի խումբ» (Սեւակ Յակոբեանի խօսքը ամբողջութեամբ կը հրատարակենք առանցին – Խմբ.):

Եանիկեանի կեանքին ու գործին տարբեր դիտանկիւններից անդրադարձաւ նաեւ պատմական գիտութիւնների դոկտոր, փրոֆեսոր Էդիկ Մինասեանը՝ ներկայացնելով «Եանիկեանը եւ Ասպասալարի գործունէութիւնը 1975-80-ական թուականներին» թեման:

ԵՊՀ պատմութեան ֆակուլտետի ուսանող Սարգիս Յովհաննիսեանն անդրադարձաւ Եանիկեանի կենսագրական որոշ դրուագներին, իսկ պատմական գիտութիւնների թեկնածու Յովիկ Գրիգորեանը ներկայացրեց Եանիկեանին գործողութեան մղած աշխարհաքաղաքական եւ ներհայկական իրադարձութիւններն ինչպէս սփիւռքում, այնպէս էլ Հայաստանում։

Գուրգէն Եանիկեանի կեանքն ու գործունէութիւնը ներկայացուած են նրա ինքնակենսագրական «Նպատակ եւ ճշմարտութիւն» փաստագրութիւնում։ Գիրք, որը, մեր համոզմամբ, պէտք է լինի իւրաքանչիւր հայի սեղանին»։

Ըստ «Հայաստանի Ժողովրդական Շարժում»ին, «Եանիկեանական Տարի»ին նուիրուած մշակութային ու Կրթական տարաբնոյթ միջոցառումները պիտի շարունակուին ամբողջ տարուան ընթացքին ու պիտի ընդգրկեն նաեւ Հայաստանի տարբեր մարզերը:

«Զ.»


spot_img

ՆՄԱՆ ՆԻՒԹԵՐ

spot_img
spot_img

ՎԵՐՋԻՆ ՅԱՒԵԼՈՒՄՆԵՐ

spot_img

Զօրակցիր Զարթօնք Օրաթերթին