*ԱԼԵՔՍ ԱՇՃԵԱՆ*
Կ’ըսեն թէ բռնապետական վարչակարգերու բանտերուն մէջ բանտարկեալները չարչարելու ամենադիւրին եւ ամենաազդու միջոցներէն մէկը, բանտարկեալը անքուն պահելն է: Երբ անձ մը անքուն մնայ, պատրաստ կ’ըլլայ ամբողջ աշխարհը ծախելու, ժամ մը հանգիստ քնանլու փոխարէն:
Դեղագործ բարեկամի մը հարցուցի՝ «ամենաշատ ի՞նչ տեսակի դեղորայք կը վաճառուի մօտդ»: «Քնաբեր դեղահատեր», անմիջապէս եւ առանց տատամսելու պատասխանեց ան: Մարդիկ իրենց քունը կորսնցուցած են: Ինչո՞ւ արդեօք:
- Ձմերուկն ու սեխը քնանալով կը մեծնան, արթնցիր այլեւս, գնայ հաց բեր, փոքրերը դպրոց պիտի ճամբեմ եւ ուտելու հաց չկայ:
- Օրը չսկսած տրտունջն ու գանգատը սկսաւ: Մէկ ժամ չեղաւ քնանալուս այ կնիկ: Տղադ ինչո՞ւ չերթար, ղրկէ զինք թող երթայ նպարավաճառ Պետրոսի քովէն հաց բերէ:
- Երէկ յարգելի պարոն Պետրոսը, տղուդ իր խանութիւն առջեւէն անցած ժամանակ, կանջած է զինք եւ լաւ մը յանդիմանած է ըսելով ՝ գնա հօրդ ըսէ , մեր մօտ իր հաշիւը մեծցաւ: Բան մը պիտի չտամ, մինչեւ հաշիւը կիսով չնուազի:
- Ինչ կայ եղեր այ մարդ, ընդամէնը երկու միլիոն ոսկի է, ասոր համար մարդ կը բարկանա՞յ:
- Տղադ ալ այդպէս ըսեր է իրէն: Ան ալ պատասխաներ է ծիծաղելով ՝ եթէ երկու միլոնը բան մը չէ, ուրեմն ըսէ հօրդ լման հաշիւը թող փակէ:
- Տէր ողորմեայ, Տէր ողորմեայ, առտու կանուխ… մեղայ Տէր…։
Ի վերջոյ փոքրերը անօթի դպրոց կ’երթան, ինքն ալ տիկնոջ հետ պոռալ-կանչել «նախաճաշելէ» ետք գործի կ’երթայ:
Այս օրուան առաջին հանգրուանն է:
Խանութ կը հասնի, տակաւին դուրը չբացած խանութին տէրը օձիքէն կը բռնէ.
- Օ՜ պարոն Նազար, այս ինչ լաւ անակնկալ է: Հիմա օրս լաւ պիտի անցնի, հրամմեցէք գաւաթ մը սուրճ խմենք:
- Շողոքորթութեան պէտքը չկայ, ե՞րբ պիտի տաս խանութին վարձքը:
- Պարոն Նազար, պարոն Նազար… ինչու պիտի փախչի՞նք:
- Այդ պակաս էր: Հոս նայէ, շաբաթ մը եւս, վերջին պայմանաժամ. եթէ չվճարես ոչ միայն խանութէն պիտի վռնտեմ քեզի, այլ դատ պիտի պիտի բանամ դէմդ, որպէսզի կարենամ լման իմ իրաւունքներս ազատել ձեռքէդ:
- Պէտք չկայ պարոն Նազար. տարիներէ ի վեր իրար կը ճանչնանք, ամօթ կ’ըլլայ:
- Ամօթը քեզի նման անամօթները կրնան ընել. ասոր-անոր ամօթ չըսած, մարդոց իրաւունքներ տուր: Այս ըսելով խանութին տէրը կը հեռանայ մեր խեղճին քովէն:
Այս ալ օրուան առաջին հանգրուանին երկրորդ մասն է:
Կէսօր կ’ըլլայ եւ վերջապէս յաճախորդ մը կը մտնէ ներս:
- Բարեւ վարպետ:
- Աստուծոյ բարին:
- Տղուս սենեակին պահարան մը կ’ուզեմ:
- Շիտակ հասցէին եկած ես, չափերը ունի՞ս:
- Այո, տղաս թուղթի մը վրայ բաներ մը գրեց եւ տուաւ ինծի…։
- Նայիմ անգամ մը… Օ՜ շատ պարզ է:
- Կրնա՞ս շինել:
- Կրնաս ինչ ըսել է, մեր գործն է:
- Շատ լաւ, երբ կը վերջանայ:
- Մէկ շաբաթէն:
- Ինձմէ քեզի երկու շաբաթ, բայց ճիշդ ատենին կ’ուզեմ:
- Գործս դիւրացուցիր. որովհետեւ ժամանակս լայն է, քեզի տոկուն որակի ապրանք մը պիտի տամ, մինչեւ կեանքիդ վերջը պիտի դիմանայ հետդ:
- Շատ լաւ, մեր ուզածն ալ այդ է, որքա՞ն գումարի պիտի նայի մեզի:
- Վայրկեան մը, չափերէն վստահ ըլլամ… ուրեմն… $300:
- Ինձմէ քեզի $350, հրամմեցէք:
- Շատ ազնիւ էք:
- Ուրեմն երկու շաբաթ ետք կը վերադառնամ:
– Բարի եկաք, հազար բարի :
- Տակաւին գումարը գրպանը չդրած, խանութիւն տէրը սնդիկի պէս ներս կը սահի եւ դրամը ձեռքէն առնելով գրպանը կը դնէ:
- Ի՞նչ կ’ընես պարոն Նազար:
- Այս գումարին նման չորս հատ դեռ պարտական ես ինծի: Այսպիսով պարտքիդ 1/5րդը տուած կ’ըլլաս:
- Բայց մարդուն ապսպրանքը պիտի չկարենամ շինել:
- Գործս չէ, ես գացի:
Օրուան երկրորդ հանգրուանը:
Ուրիշ յաճախորդ սպասելու յոյսերը մառելէ ետք, խեղճ մարդը խանութը կը գոցէ եւ տուն կ’երթայ:
- Հաւկիթ բերի՞ր:
- Բարի իրիկուն կ’ըսեն:
- Բարի իրիկուն, հաւկիթ բերի՞ր:
- Աստուծոյ բարի, ոչ:
- Ի՞նչ պիտի ուտենք:
- Հացին մէջ քիչ մը լոլիկի ջուր քսէ, վրան աղուոր մը անանուխ դիր, քիչ մըն ալ ձէթ… օ՜, ինչ համով կ’ըլլայ:
- Հաց ուրկէ՞ բերեմ:
- Դրացիէն, ի՞նչ պիտի ըլլայ:
- Այսինքն մարդոցմէ միայն իրենց սառնարանը չուզեցինք դեռ:
- Մի չափազանցեր այ կնիկ, մէկ հացով պիտի չաղքատանան:
- Նայինք վերջը ուր պիտի հասնի:
Յանկարծ տան զանգը կը հնչէ: Տիկինը դուռը կը բանայ եւ դիմացը կը գտնէ օտար մարդ մը:
- Հրամմեցէք…։
- Վարպետը հո՞ս է:
Վարպետը ներսէն ձայնը կը ճանչնայ:
- Այո ներս հրամմեցէք: Երկու շաբաթ չեղաւ տակաւին:
- Անշուշտ ոչ, տղաս ուրիշէ մը գներ է պահարանը. եկայ ըսելու, որ այլեւս չեմ ուզեր իմ ապսպրած պահարանս:
- Է՜, ին՞չ պիտի ընենք:
- Հաճեցէք գումարը ետ վերադարձնել, որ երթամ:
- Գումարը ըսիր… բայց խանութն է դրամը, վաղը հանդիպեցէք որպէսզի տամ:
- Լաւ, վաղը կու գամ:
Օրուան երրորդ հանգրուանը:
Ի վերջոյ ժամը կու գայ քնանալու: Մինչեւ առտու մահճակալին մէջ կը տապլտկի եւ միայն արշալոյսի առաջին շողերուն հետ կարելի կ’ըլլայ աչքերը փակել:
- Ձմերուկն ու սեխը քնանալով կը մեծնան, արթնցիր…։
Կրկին կը սկսի օրուան առաջին հանգրուանը:
Արդեօք այս մարդը ինչո՞ւ չկրցաւ քնանալ:
Ծանօթ. Այս խեղճ մարդը քնաբեր դեղահատի գումարն ալ չունի:
