Անկախ Հայաստանի Հզօրացման Ի Խնդիր

                                                                                     Հարցազրոյցը` ՆՈՒՆԷ ՀԱԽՎԵՐՏԵԱՆԻ
Mediamax.am

«Չեմ Ուզում, Որ Դադարենք Համեմատել Մեզ Լաւագոյնների Հետ»․
Ռուբէն Վարդանեան

Գործարար, բարերար, IDeA հիմնադրամի համահիմնադիր Ռուբէն Վարդանեանը Հայաստանում իրականացուող յաւակնոտ ու մեծ ներդրումներ պահանջող իր տարբեր նախաձեռնութիւններով, կարծես փորձում է հայաստանցիներին վերադարձնել լայն հեռանկարներով ու երկարատեւ ծրագրերով ապրելու հմայքն ու առաւելութիւնները:

IdeA հիմնադրամի տարբեր նախագծերը` Դիլիճանի միջազգային դպրոցը` UWC Dilijan College-ը, Տաթեւի ճոպանուղու կառուցումով սկիզբ առնող վերածննդի ծրագիրը, «100 lives» մեծածաւալ նախագիծը, որը ներառում է նաեւ բազմալեզու մալթիմետիա կայքը եւ այլ մեծ ու փոքր նախագծերը, ըստ Ռուբէն Վարդանեանի սկիզբ են առել երազանքից:

«Պարզ երազանք է. ուզում եմ, որ Հայաստանում մարդիկ հաճոյքով ապրեն, զարգանան, ստեղծագործեն»,- ասում է նա` վստահ լինելով, որ նոյն ուղղութեամբ նայող ու նոյն իղձով համակուած ազգից աւելի հզօր ներուժ չկայ:

Ռուբէն Վարդանեանը նկատում է, որ հայերը միշտ ձգտել են հետեւել լաւագոյն օրինակներին (կրթութեան, արուեստի, պիզնեսի, հաղորդակցութեան եւ այլ ոլորտներում), իսկ հիմա բաւականին ներփակուած ու նեղ սպասելիքներով են ապրում:

Լաւագոյնին ձգտելն ու լաւագոյնին հաւասարուելը այն մղումն է, որը անկախ հանգամանքներից ու սոցիալական խնդիրներից, իմացութիւն է ենթադրում: Պարզ ասած` եթէ տիրապետում ես ինֆորմացիայի ու նպատակ-երազանք ունես, չես կարող թոյլ տալ քեզ անփոյթ գործել:

Ռուբէն Վարդանեանը գտնում է, որ այդ նոյն մօտեցումը աշխատում է ոչ միայն պիզնեսի ոլորտում, այլեւ լրագրութեան մէջ, որտեղ նոյնպէս օրինակելի մոտելներ են անհրաժեշտ:

Այդ մոտելները իւրաքանչիւր լրատուամիջոց եւ լրագրող սահմանում է ինքն իր համար` փորձելով տեղայնացուած միջավայրից աւելի հեռու տեսնել ու համապատասխանեցնել սեփական աշխատանքը միջազգային սթանտարտներին:

-Ձեր հիմնադրամի բոլոր նախագծերը սկիզբ են առնում լոքալ վայրերում, Հայաստանի մայրաքաղաքից հեռու: Օրինակ Դիլիճանի դպրոցը: Դա սկզբունքայի՞ն դիրքորոշում է:

-Ի հարկէ համեմատած Երեւանի հետ` Դիլիճանը փոքր քաղաք է, բայց կարծում եմ միջազգային դպրոցի գոյութիւնն այդ քաղաքի համար մեծ իրադարձութիւն է:

Առաջնային նպատակը Դիլիճան քաղաքի վերածնունդն է` որպէս մշակութային-կրթական, նաեւ առողջապահական կեդրոնի: Մեր նպատակն է ստեղծել Հայաստանում իւրայատուկ խարսխային կէտեր` Տաթեւ-Գորիս, Ստեփանակերտ-Շուշի, Դիլիճան- Կիւմրի: Յոյս ունենք, որ այդպիսի խարսխային կէտերով կարելի է խթանել ամբողջ Հայաստանի զարգացումը:

-Հիմնադրամը աջակցել ու ֆինանսաւորել է նաեւ այս տարուայ Սթամպուլի արուեստի պիենալէում հայկական մասնակցութիւնը, իսկ նախկինում Վենետիկի պիենալէում, որտեղ «Արմենիթի» խորագիրն ունեցող Հայաստանի ազգային տաղաւարը գլխաւոր մրցանակի արժանացաւ: Եթէ ճակատային ձեւակերպենք հարցը, ինչու՞ էք դա արել:

-Այդ որոշումն աւելի շուտ կապուած էր Հայոց Եղեռնի 100-ամեայ տարելիցի հետ: Մենք կարծում ենք, որ յատկապէս այս տարի անհրաժեշտ է խօսել ոչ միայն մէկ դար առաջ տեղի ունեցած ողբերգութեան մասին, այլեւ յիշել ու յիշեցնել, թէ որպէս ազգ որքան շատ բան ենք տուել աշխարհին: Եւ դեռ կարող ենք տալ:

Մեր խնդիրն էլ հէնց այն է, որ մենք դադարել ենք ինքներս մեզ համեմատել լաւագոյնների հետ:

Այդ իմաստով շատ կարեւոր էր աջակցել ժամանակակից արուեստագէտներին (ընդ որում թէ՛ հայերին, թէ՛ ոչ հայերին), որոնք իրենց ստեղծագործութիւններում անդրադառնում են Օսմանեան կայսրութիւնում հայերի ներկայութեանը, զբաղեցրած տեղին ու ներդրումներին:

Այս տարին շատ կարեւոր էր գիտակցելու համար, թէ ովքեր ենք մենք, ինչ է մեզ հետ կատարուել ու ինչպիսի ճանապարհներ ենք ընտրում:

-Սթամպուլի պիենալէի խորագիրը «Աղի ջուր» է, այսինքն` այն իրականութիւնն ու երազանքները, որոնք կապուած են ծովի հետ: Կարծես թէ մենք սիրում ենք երազել (օրինակ` «Ծովից ծով Հայաստանի» մասին) ու յաճախ մոռանում աւելի հողեղէն ու իրատեսական նպատակների մասին: Արդեօ՞ք երազանքները չեն խանգարում ապրել ներկայով:

-Վստահ կարող եմ ասել, որ երազանքները միայն օգնում են: Մանաւանդ յաւակնոտ երազանքները, երբ երազողը ոչ թէ դէպի յետ, այլ դէպի առաջ է նայում: Ես օրինակ չեմ տեսնում այն երազանքը, որով համակուած ողջ ազգը առաջ է նայում: Նկատի չունեմ անցեալի ու «Ծովից ծով Հայաստանի» կարօտաբաղձութիւնը (Տիգան Մեծ ենք ունեցել, առաջին քրիստոնեաներն ենք), աւելի շատ ուզում եմ դէպի ապագան ուղղուած սպասելիքներ ու նպատակներ տեսնել:

Մենք կարծես մեր բոլոր յաջողութիւնները կապում ենք ոչ թէ ապագայի, այլ անցեալի հետ: Իսկ դա նշանակում է, որ մենք երազանք չունենք, ինչը շատ վտանգաւոր եմ համարում: Ի վերջոյ, եթէ իրականում երազէինք ծովից ծով Հայաստանի մասին, պիտի գործէինք չէ՞, առնուազն փոքր քայլեր ձեռնարկէինք երազանքին հասնելու համար: Իսկ մենք չենք անում, քանի որ երազանք չունենք:

Ես օրինակ երազում եմ Հայաստանը բարգաւաճող երկիր տեսնել, եւ իմ բոլոր նախաձեռնութիւններն այդ երազանքին հասնելու քայլեր են, երազանքը կայացնող աղիւսներ: Թէ՛ Դիլիճանի միջազգային դպրոցը, թէ՛ Տաթեւի ճոպանուղին ինքնանպատակ չեն, անձամբ ես էլ ճոպանուղու ֆանաթիկոս չեմ: Պարզապէս ուզում եմ, որ Հայաստանը դառնայ այն երկիրը, որտեղ մարդիկ հաճոյքով կ’ապրեն, կը զարգանան ու կը ստեղծագործեն:

Պատմութեան բերումով մեր ազգը սովոր է ինքն իրեն պահպանել, դիմադրել հանգամանքներին` գոյատեւելու համար: Շատ բան ենք սպասում աշխարհից (որ մեզ հասկանան, խղճան, դատապարտեն մեղաւորներին), բայց ինքներս կարծես չենք փորձում հաւասարուել աշխարհի լաւագոյն օրինակներին:

Ի հարկէ չեմ սպասում, որ պիենալէից յետոյ կը փոխուի Թուրքիայի վերաբերմունքը, բայց հիմա թուրքական հասարակութիւնում բարդ գործընթացներ են տեղի ունենում, եւ շատերը փորձում են վերաիմաստաւորել կատարուածն ու իրենց կողմից գործածը:

Յոյս ունեմ, որ պիենալէն էլ կը դառնայ այն փոքր աղիւսը, որը կ’օգնի Հայաստանին: Պարզապէս խնդիրն այն է, որ բոլոր աղիւսները պէտք է միմեանց հետ կապուած ու համակցուած լինեն: Չի ստացուի հասնել երազանքին, եթէ մի նախաձեռնութիւն-աղիւսը իր հետ չքաշի-տանի միւսներին:

Յամենայնդէպս ես այլ կերպ աշխատել չեմ կարող:

Եւ երբ Դիլիճանի դպրոցի շէնքը լաւագոյն եւրոպական ճարտարապետական կառոյց է համարւում, իսկ դպրոցն ինքն ամենախոշորն է տարածաշրջանում, Հայաստանը միջազգային դաշտում դիրքաւորւում է որպէս կրթութեան կեդրոն: Օրինակ է դառնում: Միգուցէ շատ յաւակնոտ օրինակ, բայց ինչու՞ ոչ:

-Հայաստանում դպրոցական կրթութիւնը շատ խեղճացած վիճակում է: Դուք ծանօ՞թ էք սովորական հանրակրթական դպրոցների ուսուցման մոտելին, ծրագրերին, դասագրքերին: Դրանց համեմատ` Դիլիճանի դպրոցը մի գեղեցիկ ու ինքնուրոյն կղզու տպաւորութիւն է թողնում:

Դպրոցների վիճակին ես, ի հարկէ, ծանօթ եմ, թող չթուայ, որ կտրուած եմ Հայաստանի խնդիրներից:

Բայց ձեզ մօտ սխալ տպաւորութիւն է, Դիլիճանի դպրոցը բնաւ էլ կղզի չէ: Դա աւելի շուտ այն մոտելն է, որն իր բարձր սթանտարտներով կարող է օրինակ լինել մնացած դպրոցների համար:

Ընդհանրապէս փոփոխութիւններ կատարելու երկու տարբերակ կայ: Կարելի է միանգամից փոխել հազարաւոր հայաստանեան դպրոցներ, ինչը հսկայական ռեսուրսներ է պահանջում եւ բացի դրանից, պետական վերաբերմունք եւ կամք:

Իսկ կարելի է մէկ օրինակելի մոտել ստեղծել, որը չափանիշներ կը սահմանի:

Եթէ չփորձենք դուրս գալ մեր այս ներփակուած վիճակից ու տեղային շրջանակներից, մեր երկրում ոչինչ չի փոխուի։

Ցանկացած ոլորտում էլ միջազգային ընդունուած ստանդարտներ կան: Եւ Դիլիճանի դպրոցը հէնց այդ բարձր սթանտարտների վրայ հիմնուելով, ուսուցման նոր մեթոդիկա է առաջարկում: Դիլիճանի դպրոցում իրականացուելու են շատ ծրագրեր, որոնք թոյլ կը տան աքթիւ համագործակցել այլ հանրակրթական դպրոցների հետ:

Միայն պէտք է հասկանալ, որ երկու տարին դպրոցի կայացման համար այն ժամկէտը չէ, երբ փոփոխութիւններն ակնյայտ են դառնում: Մենք խօսում ենք առնուազն 20 տարուայ ճանապարհի մասին: Միգուցէ նաեւ 30: Ընդհանրապէս կրթութեան ոլորտում ցանկացած լուրջ փոփոխութիւն դանդաղ է իրականցւում:

-Իսկ կարելի՞ է ենթադրել, որ ձեր ուշադրութիւնը կ«ուղղուի նաեւ այլ սոցիալապէս պատասխանատու ոլորտներին: Օրինակ մետիային:

-Մետիան շատ մեծ դեր է խաղում, ձեւաւորում ու փոխում է մարդկանց գիտակցութիւնը, բայց այս փուլում, որպէս մետիա նախագիծ, մենք կը սահմանափակուենք 100lives.com կայքով, որը կարծում եմ իր կառուցուածքով, վեց լեզուով ներկայացուող բովանդակութեամբ (ինչը առաջին փորձն է հայաստանեան մետիա դաշտում), արտացոլում է մեր սպասելիքները:

Հայաստանը աշխարհին է ներկայանում իր պատմութիւններով ու միաժամանակ ցոյց տալիս իր կապը աշխարհի հետ:

-Ինչպիսի՞ն է լինելու կայքը ապագայում: Պատմութիւնների հաւաքագրումը շարունակուելու՞ է, թէ՞ նոր գաղափարներ են ի յայտ գալու:

-Ի յայտ են գալու աւելի հետաքրքիր պատմութիւններ: «100 Lives» նախաձեռնութեան միւս կարեւոր բաղադրիչը «Աւրորա» մարդասիրական մրցանակն է: Մրցանակը շնորհուելու է այն մարդկանց, որոնք հէնց այսօր էլ փրկում են աշխարհը Սուտանում, Ռուանտայում, Սիրիայում: Դա երախտապարտ լինելու, աշխարհի առջեւ բաց լինելու հնարաւորութիւն է, որը հայերիս համար շատ թանկ է: Մենք կարող ենք մարդասիրական արժէքների մայրաքաղաք դառնալ:

Խնդիրն այն է, որ շատերը Հայաստանում պարփակուած ու կեդրոնացած են միայն իրենց վրայ: Կարծում եմ պէտք է ոչ միայն ինքներս մեզ փոխենք, այլեւ այն ընկալումը, որը ստեղծուել է աշխարհում մեր մասին: Իրականում մենք բացակայում ենք համաշխարհային քարտէզից:

Եւ եթէ ուզում ենք, որ մեզ լսեն, մեր մասին իմանան, սփիւռքահայերը ցանկանան վերադառնալ Հայաստան, իսկ հայաստանցիներն էլ պատրաստ չլինեն արտագաղթել ու աշխարհի տարբեր երկներում զուգարաններ մաքրել, միայն թէ սեփական երկրում չաշխատեն, պիտի ստեղծուի այն երկիրը, որտեղ իրականում սթանտարտներ են գործում:

Անգամ եթէ փոքր պիզնես է հիմնւում, այն պիտի ձգտի բարձր սթանտարտների, ցանկանայ լինել լաւագոյնը: Հակառակ դէպքում բոլոր բարի մտադրութիւնները կը մնան տեղային` ներուժ չունենալով փոխել երկրի վիճակը:

Բոլոր ոլորտներում էլ պէտք է տեսնել լաւագոյն օրինակները, գոնէ իմանալ, որ դրանք կան: Օրինակ` չես կարող լաւ ռեստորան բացել, որտեղ ամբողջացուած կը լինեն որակեալ ճաշատեսակները, մատուցման բարձր մշակոյթը կամ էլ առնուազն գրագէտ ու առանց տառասխալների կազմուած ճաշացանկը, եթէ օրինակներ չունես:

Ես հաւատում եմ փոքր պիզնեսին, բայց այն փոքր պիզնեսը, որը չի կարող ու չի ուզում աշխարհից սովորել, դատապարտուած է տապալման:

Իմ կարծիքով մեր խնդիրն էլ հէնց այն է, որ մենք դադարել ենք ինքներս մեզ համեմատել լաւագոյների հետ: Միգուցէ սխալւում եմ, բայց նոյն իրավիճակն է նաեւ լրագրութեան դաշտում, որը հիմնականում տեղային հարցերով է սահմանափակւում :

Ի հարկէ ես Հայաստանում չեմ ապրում եւ միգուցէ լաւ չեմ պատկերացնում գոյատեւման հարցեր լուծող հայաստանցիների բոլոր հոգսերը: Բայց միեւնոյն է վստահ եմ, որ եթէ չփորձենք դուրս գալ մեր այս ներփակուած վիճակից ու տեղային շրջանակներից, մեր երկրում ոչինչ չի փոխուի: